Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

zespół folwarczny - Zabytek.pl

zespół folwarczny


budynek gospodarczy 1829 r. Sieraków

Adres
Sieraków, Stadnina 9

Lokalizacja
woj. wielkopolskie, pow. międzychodzki, gm. Sieraków - miasto

Stado Ogierów w Sierakowie jest najstarszym Stadem na ziemiach polskich.Założone zostało w 1829 r.

W tym czasie w miejscu d. folwarku zamkowego powstał późnoklasycystyczny zespół budynków mieszkalnych i stajni, otaczających dziedziniec. W 1890 wzniesiono budynek o charakterze pałacu, przeznaczony na siedzibę dyrektora Stada. Zabudowania otacza rozległy park krajobrazowy z cennym drzewostanem. Obecnie Stado prowadzi działalność hodowlaną, ma również bogatą ofertę dla amatorów jeździectwa (nauka jazdy konnej, kursy instruktorskie, nauka powożenia zaprzęgami, rajdy konne po Puszczy Noteckiej) oraz ofertę turystyczną (noclegi w zabytkowym obiekcie, zwiedzanie Stada i Regionalnej Izby Rzemiosła Końskiego).

Historia

Początki Sierakowa sięgają średniowiecza. Najstarsza wzmianka o mieście pochodzi z 1251 r. W 1388 r. potwierdzony jest miejski charakter osady. Lokacja nastąpiła zapewne w 1358 r. (wg innych źródeł - już w 1334 r.). W 1419 r. król Władysław Jagiełło potwierdził prawa miejskie. Sieraków był miastem prywatnym. Jego właścicielami w l. przed 1338-1450 były rody Borkowiców, Zarembów i Nałęczów Sierakowskich. W 1450 r. dobra sierakowskie zostały zakupione przez przedstawiciela jednego z najznamienitszych rodów wielkopolskich - Łukasza Górkę, wojewodę wielkopolskiego. W 1571 r. Górkowie sprzedali dobra Rokossowskim. Od 1591 r. dziedzicami Sierakowa stali się Opalińscy h. Łodzia. Za czasów Opalińskich nastąpił rozkwit miasta. W rękach tego rodu dobra pozostawały do 1749 r., kiedy to nabył je Henryk Brühl. W l. 1789-1818 właścicielami Sierakowa byli Bnińscy h. Łodzia. W 1818 r. dobra zostały wykupione przez Fryderyka Henryka Ernesta von Kottwitz. Od 1827 r. Sieraków był własnością króla pruskiego Fryderyka III.

Od początku panowania pruskiego w Wielkopolsce planowano założenie Stada Ogierów. Po lustracji dokonanej w Sierakowie w czerwcu 1828 r. przez Wielkiego Koniuszego Knobelsdorfa 8 września tego roku podjęto decyzję o lokalizacji Poznańskiego Stada Krajowego (Posensches Land-Gestüt) właśnie w tym mieście. Pierwsze ogiery ze stad i stadnin niemieckich dotarły do Sierakowa w lutym 1829 r. i ten rok przyjmuje się za datę powstania Stada. Organizatorem i pierwszym jego kierownikiem był mjr von der Brinken. Równocześnie z założeniem stada zorganizowano w Sierakowie stadninę, istniejącą tu do 1883 r.

Budynki stada wzniesione zostały w 1829 r. (wg A. Nowickiej-Posłusznej powstały one w wyniku gruntownej przebudowy budynków folwarcznych z XVII i XVIII w.). Zabudowania te - stajnie, budynki mieszkalne, ujeżdżalnia - z trzech stron otaczają obszerny dziedziniec. Dla potrzeb stadniny zapewne w latach trzydziestych XIX w. wzniesiono kompleks stajni i budynków gospodarczych usytuowanych w pobliżu gł. bloku zabudowań, wokół tzw. małego podwórza. Po likwidacji stadniny jej budynki przeznaczono na potrzeby dynamicznie rozwijającego się stada. W l. 1889-90 w miejscu wcześniejszego budynku wzniesiono dom kierownika stada.

W końcu lat osiemdziesiątych XIX w. liczba ogierów w Sierakowie wynosiła 302 sztuki. Trzymano je w starych i nowych (wzniesionych na terenie d. stadniny) stajniach. Krótko przed wybuchem I wojny światowej wzniesiono kolejna stajnię tzw. nowe boksy. Pod koniec wojny Niemcy zrabowali znaczną część ogierów. W lipcu 1919 r. stado przeszło pod zarząd mianowanego przez władze polskie hr. Stefana Sumińskiego, który zajął sie odbudową pogłowia ogierów. W 1929 r. w Sierakowie świętowano setną rocznicę powstania stada.

Podczas II wojny światowej stado uległo rozproszeniu. Po wojnie konie powróciły do Sierakowa w 1946 r. Do 1993 r. stado funkcjonowało jako Państwowe Stado Ogierów Sieraków Wielkopolski. Następnie zostało przejęte przez Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa. Od 1994 r. funkcjonowało jako Stado Ogierów Skarbu Państwa Sieraków, a od 1997 r. - jako Stado Ogierów w Sierakowie Wlkp. Sp. z o.o. Obecnie Stado należy do Przedsiębiorstwa Rolniczo-Hodowlanego Gałopol w Szamotulach i liczy ok. 200 koni. Prowadzi się tu hodowlę ogierów ras szlachetnych, zimnokrwistych oraz koników polskich, a także działalność turystyczną i sportową (nauka jazdy konnej, rajdy konne itp.). W Sierakowie dziala też Izba Regionalna Rzemiosla Końskiego z historycznymi eksponatami, powozownią, kuźnią, stolarnią i pracownią rymarską.

Opis

Poźnoklasycystyczny zespół zabudowań Stada Ogierów usytuowany jest w pn.-wsch. części miasta, na pd. brzegu Warty, pomiędzy rzeką a szosą do Wronek, na terenie d. folwarku. Centralną a zarazem najstarszą częścią założenia jest obszerny dziedziniec zwany wielkim, zamykający wiodącą do stada od strony miasta ul. Zamkową. Wokół dziedzińca, od wsch., pd. i zach. wznoszą się parterowe stajnie, nakryte dwuspadowymi dachami, oraz usytuowane na narożnikach piętrowe, nakryte dachami namiotowymi budynki mieszkalne. W przedłużeniu pierzei zach. ku pn. znajduje się budynek ujeżdżalni. Zabudowę dziedzinca od pn. dopełnia dom kierownika stada zwany pałacem. Przed domem kierownika rosną dwa duże żywotniki zach., na środku dziedzińca - cztery okazałe dęby, pod ktorymi znajduje sie głaz narzutowy z tablicą upamiętniającą 150. rocznicę powstania stada. Geometryczną kompozycję zabudowy wielkiego dziedzińca cechuje osiowość. Oś założenia wybiega sprzed domu kierownika, przecina plac, następnie poprzez przejazd między stajniami po pd. stronie dziedzińca biegnie dalej na pd., drogą prowadzącą do położonego za szosą wroniecką hipodromu. Od strony pn. i wsch. założenie otacza krajobrazowy park z pierwszej poł. XIX w. Bogaty drzewostan parku obejmuje m. in. dęby, lipy, klony, jasiony, wiązy, graby, topole i kasztanowce. Na zach. od wielkiego dziedzińca znajduje się ambulatorium dla zwierząt (2. poł. XIX w.).

Ok. 250 m. na pd. zach. od wielkiego dziedzińca znajduje się podwórze tzw. małe, ukształtowane w latach trzydziestych XIX w. dla d. stadniny. Zabudowa podwórza pochodzi zasadniczo z 2 poł. XIX w. Po wsch. i zach. stronie znajdują się dwie stajnie, po stronie pd. - tzw. biały domek (d. szkoła ob. budynek mieszkalny), od pn. - stodoła. Na zach. i pd. zach. od podwórza wznoszą się kolejne dwie stajnie. Na środku dziedzińca rośnie okazały dąb, przed białym domkiem - dwie lipy.

Wśród zabudowań wyróżnia się dom kierownika zakładu. Jest to budynek wzniesiony na rzucie prostokąta, z płytkimi pseudoryzalitami centralnymi od pd. i pn., prostokątnym ryzalitem od zach. i werandą od wsch. Zwartą, piętrową jego bryłę nakrywa wysoki dach dwuspadowy. Nad partiami zryzalitowanymi osobne dachy dwuspadowe. Dom wzniesiony został z cegły, jego ściany częściowo otynkowano. Dach kryty jest dachówką ceramiczną. Pomieszczenia przyziemia nakryte są murowanymi stropami odcinkowymi, pomieszczenia wyższych kondygnacji - stropami drewnianymi z podsufitką. Elewacje podzielone zostały wydatnym gzymsem kordonowym, poniżej gzymsu - licowane cegłą, powyżej - otynkowane. Okna w większości prostokątne, czasem zamknięte półkoliście, na piętrze - w profilowanych opaskach, zwieńczone odcinkami gzymsu, z prostokątnymi płycinami podokiennymi. Płyciny pod oknami ryzalitu frontowego ozdobione zostały okrągłymi medalionami, w których znajdowały się płaskorzeźbione głowy koni (obecnie niezachowane). Elewacja frontowa jest jedenastoosiowa, z trójosiowym ryzalitem centralnym poprzedzonym niewielkim przedsionkiem, ujętym parą pilastrów dźwigających belkowanie i attykę ozdobioną palmetami. W elewacji bocznej zach. zwraca uwagę weranda o ozdobnej konstrukcji drewnianej.

Zespół dostępny do zwiedzania z zewnątrz i wewnątrz. Bliższe informacje na temat działalności Stada są podane na stronie internetowej: www.stadoogierow.eu.pl

Oprac. Krzysztof Jodłowski, OT NID w Poznaniu, 09.10.2015 r.

Rodzaj: budynek gospodarczy

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_30_ZE.54307, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_30_ZE.13609