Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół pw. Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej - Zabytek.pl

kościół pw. Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej


kościół 1619 r. Sieraków

Adres
Sieraków, Poznańska 8

Lokalizacja
woj. wielkopolskie, pow. międzychodzki, gm. Sieraków - miasto

Wzniesiony dla Bernardynów kościół pw.Narodzenia NMP stanowi ciekawy przykład manierystycznej świątyni z późnobarokową fasadą wieżową.

Plany świątyni wykonał znany architekt pochodzący z Veneto lub Lombardii, sprowadzony do Wielkopolski w 1618 r. - Krzysztof Bonadura Starszy. Fundatorem kościoła i klasztoru był Piotr Opaliński, po jego śmierci prace finansowali jego synowie oraz żona. Budynek spełniać miał nie tylko funkcje sakralne, lecz także funkcje memoratywno-gloryfikacyjne, służące sławie rodu Opalińskich. W 1740 świątynia została odnowiona staraniem królowej Katarzyny Leszczyńskiej, z tego czasu pochodzi późnobarokowa dwuwieżowa fasada. Zachowało się cenne późnorenesansowe i barokowe wyposażenie wnętrza. Na pd. od kościoła znajduje się plebania wzniesiona z wykorzystaniem pd.-zach. skrzydła dawnego klasztoru.

Historia

Początki Sierakowa sięgają średniowiecza. Najstarsza wzmianka o mieście pochodzi z 1251 r. W 1388 r. potwierdzony jest miejski charakter osady. Lokacja nastąpiła zapewne w 1358 r. (wg innych źródeł - już w 1334 r.). W 1419 r. król Władysław Jagiełło potwierdził prawa miejskie. Sieraków był miastem prywatnym. Jego właścicielami w l. przed 1338-1450 były rody Borkowiców, Zarembów i Nałęczów Sierakowskich. W 1450 r. dobra sierakowskie zostały zakupione przez przedstawiciela jednego z najznamienitszych rodów wielkopolskich - Łukasza Górkę, wojewodę wielkopolskiego. W 1571 r. Górkowie sprzedali dobra Rokossowskim. Od 1591 r. dziedzicami Sierakowa stali się Opalińscy h. Łodzia. Za czasów Opalińskich nastąpił rozkwit miasta. W rękach tego rodu dobra pozostawały do 1749 r., kiedy to nabył je Henryk Brühl. W l. 1789-1818 właścicielami Sierakowa byli Bnińscy h. Łodzia. W 1818 r. dobra zostały wykupione przez Fryderyka Henryka Ernesta von Kottwitz. Od 1827 r. Sieraków był własnością króla pruskiego Fryderyka III.

Bernardyni zostali sprowadzeni do Sierakowa w 1619 r. staraniem wojewody poznańskiego Piotra Opalińskiego. Kościół i klasztor wzniesione zostały w l. 1624-39 wg projektu arch. Krzysztofa Bonadury Starszego. Po śmierci P. Opalińskiego prace finansowali jego żona, Zofia z Kostków, oraz synowie: Łukasz - marszałek nadworny koronny i Krzysztof - wojewoda poznański. Świątynia poświęcona została w 1628 r. W 1740 r. kościół został odnowiony staraniem królowej Katarzyny Leszczyńskiej, wtedy też do nawy dobudowana została dwuwieżowa fasada zach. Zapewne w 2 poł. XVIII w. powstał mur klasztorny z bramą. W 1817 r. w wyniku pożaru zniszczeniu uległ klasztor oraz zachodnia partia kościoła. Od 1819 r., po kasacie klasztoru, świątynia pełni funkcje kościoła parafialnego. Ruiny klasztoru rozebrano, wykorzystując ocalałe po pożarze mury skrzydła pd.-zach. do budowy plebanii. W 1865 r. obiekt został odbudowany, projekt nowych hełmów wież wykonał arch. Fryderyk August Stüler. W 1927 r. w zachodniej partii kościoła powstał chór muzyczny, rok później odnowiono wnętrze budynku. W czasie II wojny światowej kościół zamknięto, przeznaczając go na magazyn wojskowy. W 1980 r. odnowiono świątynię i przeprowadzono konserwację jego wyposażenia. W 1991 r. w związku z konserwacją odkrytych w podziemiach klasztoru sarkofagów Opalińskich postanowiono, iż miejscem ich dalszego przechowywania będzie zrekonstruowane skrzydło południowe sierakowskiego zamku.

Opis

Zespół klasztorny Bernardynów usytuowany jest w centrum miasta, po pd. stronie rynku, przy drodze do Poznania. Kościół zwrócony jest prezbiterium na pd. zach. Po jego stronie pd.-wsch. znajduje się plebania. Zespół ogrodzony był ceglanym murem (zachowany niewielki fragment) z bramą od pn. zach.

Manierystyczny kościół p.w. Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej założony został na planie krzyża. Składa się z prostokątnej, trójprzęsłowej nawy, równego jej szerokością prosto zamkniętego prezbiterium od pd. zach. oraz transeptu o wydatnych, jednoprzęsłowych ramionach. Od pn. wsch. przy nawie wznoszą się dwie późnobarokowe, prostokątne wieże, ujmujące kruchtę miedzywieżową. Przy pd.-wsch. ścianie kościoła, po obu stronach ramienia transeptu znajdują się dwie prostokątne przybudówki, mieszczące zakrystię ze skarbczykiem (przy prezbiterium) i kaplicę (przy nawie). Nawę nakrywa wysoki dach dwuspadowy, prezbiterium i ramiona transeptu - dachy trzyspadowe. Nad przęsłem skrzyżowania znajduje się kopuła z lukarnami, częściowo wtopiona w dach transeptu, zwieńczona ośmioboczną latarnią. Nad całością dominują wysokie wieże, nakryte ośmiobocznymi hełmami zwieńczonymi kopulasto.

Kościół jest budynkiem murowanym z cegły. Jego ściany zostały otynkowane. Dachy kryte są dachówką, kopuła oraz hełmy wież wykonano z blachy. Nawę, prezbiterium i ramiona transeptu nakrywają murowane sklepienia kolebkowe z lunetami. W zakrystii i kaplicy sklepienia kolebkowe i kolebkowe z lunetami, w kruchcie miedzy wieżowej sklepienie żaglaste.

Elewacje nawy, prezbiterium i transeptu podzielone zostały przyściennymi filarami i gzymsem kordonowym, wieńczy je gzyms profilowany. Górną partię ścian ponad gzymsem kordonowym urozmaicono fryzem wąskich prostokątnych płycin. Okna dolnej kondygnacji zamknięte są półkoliście, okna kondygnacji górnej - segmentowo. Późnobarokową fasadę ujmują dwie lekko zryzalitowane wieże o opilastrowanych narożach. W kondygnacji dolnej zastosowano pilastry toskańskie, w kondygnacji górnej - jońskie. Ujęte uszatymi obramieniami okna i wnęki zwieńczone są trójkątnymi i półkolistymi naczółkami. Na osi fasady znajduje się wejście ujęte koszowo zamkniętym portalem, wyżej - kartusz herbowy.

We wnętrzu kościoła ściany podzielone są filarami wzbogaconymi zdwojonymi pilastrami. Filary dźwigają szerokie, bogato profilowane belkowanie, zwieńczone silnie wyładowanym gzymsem. Sklepienia nawy, prezbiterium i ramion transeptu ozdobione zostały stiukową dekoracją ramową z listew i wałków, tworzących pola o zróżnicowanym kształcie. Przęsło skrzyżowania naw wyróżnione jest poprzez silnie wysunięte, opięte zwielokrotnionymi pilastrami filary i gurty sklepienne. Nakrywa je ośmiodzielna kopuła z latarnią, wsparta na ośmiobocznym tamburze. Partię tą zdobi stiukowa dekoracja o motywach rozet, akantu, wolut i masek, a także czterech kartuszy z herbami Łodzia Opalińskich, Nałęcz Czarnkowskich, Leliwa Pileckich i Dąbrowa Kostków, w polach kopuły - dekoracja ramowa z czwórliści, łuków i wieloboków. Po stronie pn.-wsch. znajduje się wsparty na trzech arkadach neobarokowy chór muzyczny.

Wyposażenie wnętrza, przeważnie późnorenesansowe lub wczesnobarokowe, ufundowane przez Opalińskich w l. 1629-42, obejmuje m. in. wczesnobarokowy architektoniczny ołtarz główny, ozdobiony bogatą dekoracją małżowinowo-chrząstkową i florystyczną, z rzeźbami świętych Piotra, Pawła, Wojciecha i Stanisława oraz aniołów trzymających narzędzia Męki Pańskiej. W polu środkowym ołtarza znajduje się cenny obraz Zdjęcie z Krzyża, niegdyś łączony z warsztatem P.P. Rubensa, obecnie przypisywany malarzowi flamandzkiemu Artusowi Wolffortowi. W późnorenesansowym ołtarzu bocznym ustawionym w pd.-wsch. ramieniu transeptu zwracają uwagę obrazy, namalowane przez znanego wielkopolskiego malarza Krzysztofa Boguszewskiego: w polu środkowym Madonna na smoku wśród aniołów, w polach bocznych, w predelli i w zwieńczeniu - postacie Świętych. We wczesnobarokowym ołtarzu bocznym w pn.-zach. ramieniu transeptu znajduje się niezwykle ciekawy obraz przedstawiający św. Annę klęczącą przed Matką Boską z Dzieciątkiem. Scena ta została ukazana na tle sierakowskiego kościoła przed jego osiemnastowieczną przebudową. Warto zwrócić uwagę na późnorenesansowe, ozdobione techniką intarsji stalle, ławę kolatorską i ławki należące do najwspanialszych zabytków tego typu w Polsce. Wykonał je w 1641 r. brat Hilarion, Bernardyn z Poznania.

W kościele sierakowskim znajdują się również zabytki rzeźby sepulkralnej, m. in. wykonany w l. 1641-42 przez krakowskiego rzeźbiarza Sebastiana Salę wczesnobarokowy nagrobek Piotra Opalińskiego oraz barokowy nagrobek Jana Karola Opalińskiego i jego żony Zofii z 1448 r.

Kościół dostępny do zwiedzania z zewnątrz i wewnątrz. Bliższe informacje na temat parafii oraz godziny Mszy Św. są podane na stronie internetowej parafii: www.parafia.sierakow.pl

oprac. Krzysztof Jodłowski, OT NID w Poznaniu, 08-10-2015 r.

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: barokowy

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_30_BK.169989, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_30_BK.142401