Historia

Wieś po raz pierwszy odnotowana ok. poł. XV w., kiedy właścicielami dóbr byli Smokowie h. Ślepowron. W 2. poł. XVI i na pocz. XVII w. własność Uhrowieckich, którzy wznieśli tu po 1588 r. zamek bastejowy, zniszczony w 1678 roku W 4. ćw. XVII w. własność Daniłłowiczów, następnie Cetnerów. W k. XVII w. Dorota Cetnerówna wniosła Sielec w wianie Stanisławowi Mateuszowi Rzewuskiemu, hetmanowi wielkiemu koronnego, wojewodzie bełskiemu, następnie majątek odziedziczył ich syn Seweryn Józef Rzewuski, wojewoda wołyński. W 1787 r. Antonina z Potockich, wdowa po Sewerynie, podejmowała tu „kawą i konfiturami” króla Stanisława Augusta w czasie jego podróży do Kaniowa. Z relacji Naruszewicza nie wynika aby w tym czasie w Sielcu istniało bardziej okazałe założenie rezydencjonalne (co sugeruje część badaczy), lecz raczej skromna siedziba, której fragment murów skrywa być może zachowany do naszych czasów dwór. W XIX w. majątek był własnością bocznej linii rodu Rzewuskich. Od 1838 r. w posiadaniu Dominika (s. Michała), który przed 1876 r. powiększył istniejący dworek przez dodanie do parterowego korpusu piętrowego (w części frontowej) skrzydła bocznego - nawiązując tym samym do formy popularyzowanej wówczas jako dom wzorcowy dla „średniozamożnego ziemianina”. W 1903 r. majątek odziedziczył Dominik Rzewuski (syn Dominika), sędzia pokoju. W 1915 r. dwór został spalony, odbudowany w 1918 r. już bez oranżerii, przylegającej pierwotnie do ściany pd. dworu, i z niewielkim przekształceniem wewnątrz. Po reformie rolnej w 1944 r. majątek przeszedł na Skarb Państwa. Teren zespołu rezydencjonalnego przejął POM, którego biura ulokowano we dworze, następnie znajdowała się tu siedziba Gromadzkiej Rady Narodowej, a od lat 70. XX w. do chwili obecnej - szkoła podstawowa.

Opis

Zespół dworski położony jest po pn.-wsch. stronie wsi, na krawędzi doliny rz. Krzywulki. Dwór późnoklasycystyczny elewacją frontową zwrócony na zachód. Wzniesiony w dwu fazach budowlanych - pierwotnie w całości parterowy, na planie prostokąta, następnie zapewne nieco przedłużony od pn. wraz z dodaniem piętrowego ryzalitu na skraju elewacji frontowej. Układ wnętrza dwutraktowy, pierwotnie z sienią i obszerną jadalnią (z wyjściem do ogrodu) na osi oraz przylegającymi do nich od pd. biblioteką (od frontu) i salonem, a od pn. pokojami mieszkalnymi w dwóch traktach rozdzielonych korytarzem. Dwór murowany, poszczególne człony budynku nakryte odrębnymi dachami dwuspadowymi pod blachą (pierwotnie pod gontem, a następnie eternitem). Elewacja frontowa asymetryczna, złożona z parterowego, pięcioosiowego korpusu głównego i dostawionego do niego od pn. piętrowego skrzydła bocznego. Na osi korpusu silnie wysunięty portyk (pierwotnie z podjazdem) o dwu parach toskańskich kolumn dźwigających trójkątny szczyt. Elewacja skrzydła bocznego zamknięta łukiem dwuspadowym, dwuosiowa na parterze, a trójosiowa (z balkonem) na piętrze, ujęta w narożach pilastrami, podzielona gzymsem kordonowym. Elewacja tylna w całości parterowa, ośmioosiowa, z wejściem przesuniętym na pd. (pierwotnie poprzedzona obszernym tarasem); przy elewacji pn. niewielki półkolisty przedsionek. Elewacje wzdłużne zwieńczone bogato profilowanym gzymsem. Otwory okienne prostokątne, z kluczami w zwieńczeniu i wyodrębnionymi gzymsami parapetowymi, pod którymi dekoracyjne płyciny. Wnętrze pozbawione dawnego wystroju i wyposażenia.

Park krajobrazowy, o częściowo osiowym i symetrycznym układzie alej i szpalerów, ukształtowany w k. XVIII i w XIX w, z gazonem przed elewacją frontową dworu, do którego prowadzi aleja dojazdowa wysadzana kasztanowcami, jesionami i klonami. Przy wjeździe kamienna figura N. P. Marii Assunty z 2. poł. XVII w. (poprzednio usytuowana na dziedzińcu zamkowym). Na terenie parku zachowane pozostałości bastejowego zamku. Po wsch. stronie dworu pozostałości kwaterowych ogrodów użytkowych, wzdłuż pd. granicy parku ślady dawnego systemu wodnego (pierwotnie o funkcji obronnej).

Zabytek dostępny po uzgodnieniu, szkoła.

Oprac. Bożena Stanek-Lebioda, OT NID w Lublinie, 12-05-2016 r.