Mimo pewnych przekształceń bryły i fasady (podwyższenie wieży) i stosunkowo niewielkich rozmiarów kościół należy do czołowych dzieł Fontany.

Historia

Pierwszy kościół drewniany został wzniesiony ok. 1600 r. , do którego dostawiono przed 1650 r. murowaną kaplicę. Po pożarze (1736 r.) na jego miejscu w latach 1758-1766 wzniesiony obecny murowany kościół kosztem właściciela dóbr sernickich Eustachego Potockiego wg proj. arch. Jakuba Fontany. Konsekrowany w 1779 r. W 1909 r. została podwyższona „zbyt niska i płaska” wieża kościoła (bania?). Kościół remontowany w latach 1915, 1973-1974, 1980 i 2001-2003. Murowane ogrodzenie powstało na przełomie XVIII/XIX w., zaś cztery neogotyckie kapliczki - w poł. XIX w. Z tego czasu pochodzi również neogotycka dzwonnica.

Opis

Kościół późnobarokowy, murowany, stojący w otoczeniu cmentarza obwiedzionego murem, zlokalizowany w sąsiedztwie ośrodka dworskiego, nieopodal brzegu rzeki Wieprz, po wschodniej stronie lokalnej drogi. Kościół orientowany, jednowieżowy, wzniesiony na planie centralno-podłużnym w systemie ścienno-filarowym, z trójprzęsłowym korpusem nawowym z transeptem w układzie zbliżonym do równoramiennego krzyża o prostokątnym środkowym przęśle skrzyżowania. W rogach krzyża cztery małe kaplice z emporami nad nimi. Prezbiterium nieco węższe od nawy, jednoprzęsłowe, na którego przedłużeniu piętrowa przybudówka z zakrystią, sionką i schodami do skarbczyka na piętrze. Od zachodu w ryzalicie wieży analogiczne do prezbiterium przęsło chóru muzycznego z kruchtą pod emporą. W narożach korpusu na przedłużeniu kaplic cztery klatki schodowe z kręconymi schodami na empory, z ćwierćkolistymi przedsionkami przy wschodniej parze klatek. Wnętrze dekorowane pseudopilastrami na czołach i bokach filarów przyściennych, w załamaniach ścian - wklęsłe, z gzymsem obiegającym całe wnętrze kościoła, przerwanym przez murowane struktury ołtarzy w prezbiterium i w obu kaplicach w transepcie. Łuki arkad czterech kaplic wybrzuszone, parapety prostokątnych otworów empor wychodzących na kaplice transeptu wypukłe., linia empory chóru wypukła po bokach, środkiem - wklęsła. Wszystkie empory z balustradami. Sklepienia na gurtach, w środkowym przęśle, prezbiterium i nad chórem i emporami krzyżowe, w ramionach transeptu kolebkowe, w kaplicach żaglaste. Dekoracja na gurtach w formie klasycyzującej plecionki z rozetkami. Ołtarze w prezbiterium i w obu kaplicach transeptu murowane, architektoniczne z parami kolumn w porządku doryckim, z segmentowymi frontonami w zwieńczeniu - w ołtarzu głównym flankują górna. Fasada trójosiowa z szerokim i podwyższonym ryzalitem na środku o charakterze wieży, nakrytej czteropołaciowym baniastym hełmem (wtórnym) z kwadratowa latarnią zwieńczoną krzyżem. Fasada w wielkim porządku doryckim z pilastrami na piedestałach ujmującymi naroża ścian i ryzalitu, wspierającymi masywne belkowanie, obiegające również korpus i prezbiterium. Ryzalit wieży w formie wysokiej ślepej arkady ścienno-filarowej z przerwanym belkowaniem we wnęce - partia łuku ujęta pseudopilastrami podtrzymującymi płaskie belkowanie z trójkątnym frontonem. Na osi wnęki wejście główne w obramieniu z trójkątnym frontonem, nad którym gzyms kordonowy, okno chóru w wysokiej, zakończonej łukiem, obramionej wnęce z gzymsem nadokiennym o łuku nadwieszonym i okulus oświetlający poddasze. Na bocznych osiach fasady po dwa spiętrzone wąskimi okna klatek schodowych, zakończone belkowaniem nad którymi spływy wolutowe, ujmujące górne partie bocznych ścian środkowego ryzalitu. Elewacje boczne korpusu o podziałach płycinowo-ramowych, z płytkimi ryzalitami kaplic transeptu. Ściany prezbiterium, przedsionków i przybudówki zakrystii bez podziałów. Dachy dwuspadowe, kryte blachą. Dzwonnica murowana z cegły, otynkowana. Jednokondygnacyjna, wzniesiona na rzucie kwadratu, z boniowanymi narożnikami. Główne otwory ostrołukowe w boniowanych obramieniach, flankowane mniejszymi w kształcie rombu. W zwieńczeniu dwa frontony, nakryte dachem dwuspadowym. Ogrodzenie murowane z cegły, tynkowane, z żelazną bramką miedzy dwiema murowanymi furtkami, sklepionymi łukiem koszowym. W murze cztery murowane, tynkowane kapliczki, otwarte na cmentarz ostrołukowymi arkadami. Kościół stale dostępny z zewnątrz

Oprac. Roman Zwierzchowski, OT NID w Lublinie, 5.12.2014