Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół parafialny pw. św.św. Piotra i Pawła - Zabytek.pl

kościół parafialny pw. św.św. Piotra i Pawła


kościół XV w. Sancygniów

Adres
Sancygniów, 55

Lokalizacja
woj. świętokrzyskie, pow. pińczowski, gm. Działoszyce - obszar wiejski

Jeden z najlepszych przykładów w województwie świętokrzyskimi prywatnej świątyni z XV w., która wspólnie z nieodległą siedzibą tworzy ważny dla północnej Małopolskiej szlachecki zespół rezydencjonalny.

W kościele tym zgromadzono bogate wyposażenie z XVI-XVIII w. wykonane przez artystów tej miary, co Santi Gucci (sakrarium z 1590 r. i nagrobek Jakuba i Anny Sancygniowskich z po r. 1588), Antoni Gegenbaur (ołtarz gł. z lat 1763-65) oraz Łukasz Orłowski (obrazy Ukrzyżowania z 1763 r. i św. Barbary z 1764 r.).

Historia

Według Długosza obecny kościół pw. św. Piotra i Pawła w Sancygniowie wzniósł w 1400 r. Piotr Sancygniowski. Dopiero w 1413 r. ustanowiono przy nim parafię, a po raz pierwszy wzmiankowano w źródłach w latach 1470-80. Z inicjatywy Anny i Jakuba Sancygniowskich w latach 80.-90. XVI w. znacząco przekształcono świątynię (podwyższono wieżę) i wymieniono część jej wyposażenia. W latach 60.-70. XVIII w. podczaszy zatorski Antoni Grodzicki i parafianie sfinansowali gruntowną modernizację wystroju wnętrza kościoła połączoną z wymianą jego wyposażenia; prace te zrealizowali artyści z Krakowa m.in.: rzeźbiarz A. Gegenbaur i malarz Ł. Orłowski. Kolejny raz odrestaurowano świątynię w 1783 r., wówczas naprawiono dach i sklepienie nawy oraz dobudowano od płd. kruchtę, gdzie ok. 1791 r. umieszczono nagrobek Sancygniowskich. Jakość tych prac była niewielka, skoro w 1835 r. stan techniczny kościoła był zły. Dlatego też, w latach 1838-40 wzmocniono jego ściany. naprawiono dachy, skarpy i sklepienia. W 1897 r. staraniem proboszcza ks. Piotra Waśkiewicza i Andrzeja Deskura nadbudowano kruchtę płd., odrestaurowano wnętrze (polichromie na sklepieniach wyk. Mateusz Mączyński) i wyposażenie świątyni (ołtarze). Kolejne remonty budowli wykonano w latach 1949-51, 1975-76, 1987. W 1992 r. przeprowadzono restaurację polichromii i wystrój wnętrza. W 2006-7 poddano gruntownej konserwacji kruchtę płd.(detal częściowo odtworzono, podobnie bonie i tynki, a w latach 2009-10 ołtarze św. Antoniego i Józefa.

Opis

Gotycki kościół par. znajduje się na niewielkim wzniesieniu, w pn.-wsch. krańcu wsi w sąsiedztwie stawu i zespołu pałacowego. Usytuowano go w centrum owalnej działki, która jest otoczona murem. Świątynia ta jest budowlą orientowaną, złożoną z prostokątnego, trójprzęsłowego korpusu i takiegoż wyodrębnionego prezbiterium, zakończonego wielobocznie. Przy prezbiterium od pn. znajduje się niska, prostokątna zakrystia. Do nawy dostawiono: od zach. czterokondygnacyjną, kwadratową wieżę z kruchtą w przyziemiu i piętrową, kwadratową wieżę schodową, a od płd. piętrową, prostokątną kruchtę. Bryłę świątyni wymurowano z kamienia, częściowo wytynkowano i opięto skarpami. Nakrywają ją dachy: dwuspadowy z sygnaturką (nad nawą i kruchtą), czterospadowy (nad prezbiterium), pulpitowy (nad zakrystią) i ostrosłupowy hełm (na wieży). Na tle skromnych elewacji kościoła wyróżniają się: wschodnia ściana prezbiterium z grupą Ukrzyżowania w niszach (figury Marii i św. Jana z 2 ćw. XV w.?) i fasada frontowa kruchty płd. o neogotyckim, boniowanym piętrze z figurami w niszach. Wejście do świątyni akcentują kamienne, profilowane portale w kruchtach południowej (zewn. z 1897 r., wewn. z XV w.) i zachodniej (dwa z 4 ćw. XVI w). Jej wnętrze nakrywają sklepienia: kolebkowe z lunetami (w nawie), krzyżowo-żebrowe (w prezbiterium), kolebkowe (w zakrystii) i strop (w wieży). Wejście z prezbiterium do zakrystii podkreśla manierystyczny portal o rzeźbionym zwieńczeniu z ok. 1590 r. (warsztat S. Gucciego?). Sklepienia nawy i prezbiterium pokrywają polichromie wykonane przez M. Mączyńskiego. Wśród bogatego wyposażenia kościoła godnymi uwagi są: ambona, ławki, prospekt organowy, stalle i 5 ołtarzy z lat 60.-70. XVIII w. (ołtarz gł. wyk. A. Gegenbaur?, 1763-65), obrazy ołtarzowe (Anna Samotrzeć z 1591 r. i dwa wykonane przez Łukasza Orłowskiego: Ukrzyżowanie z 1763 r.- wg krucyfiksu Wita Stwosza z kościoła Mariackiego w Krakowie i św. Barbara z 1764 r.), obraz Ukrzyżowania z k. XVI w. (wg grafiki Albrechta Dürera, sygn. P.T.T.), renesansowe sakrarium z 1590 r., chrzcielnica z ok. 1588 i piętrowy nagrobek Sancygniowskich z po r. 1588 (wszystkie wyk. warsztat S. Gucciego) oraz klasycystyczny nagrobek Stefana i Ewy Dembowskich z 1804 r. (proj. Sebastian Sierakowski?, wyk. Leonardo Galli?).

Zabytek dostępny. Możliwość zwiedzania po wcześniejszym uzgodnieniu z proboszczem.

Oprac. Łukasz Piotr Młynarski, OT NID w Kielcach, 04-06-2015 r.

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_26_BK.89869, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_26_BK.5910