Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

klasztor - Zabytek.pl

Adres
Rzeszów, Sokoła 8

Lokalizacja
woj. podkarpackie, pow. Rzeszów, gm. Rzeszów

Jeden z najcenniejszych zespołów zabytkowych Rzeszowa.Świątynia jest ważnym sanktuarium Matki Boskiej Rzeszowskiej, zaliczana do grupy krzyżowo-kopułowych kościołów-mauzoleów, posiada bardzo cenne wyposażenie wnętrza.

Jest wybitnym dziełem architektury sakralnej, mauzoleum rodowym fundatora oraz ważnym elementem ówczesnego systemu obronnego miasta.

Historia

Zapewne przed 1475 r. na północnym-zachodzie od miasta został zbudowany drewniany kościółek związany z kultem cudownej figury Matki Boskiej z Dzieciątkiem, tzw. Matki Boskiej Rzeszowskiej. Kościół pw. Wniebowzięcia NMP został zbudowany w latach 1624-1629 (prace przygotowawcze do budowy trwały od 1610 r.) z fundacji Mikołaja Spytka Ligęzy, w miejscu drewnianego kościoła. Równocześnie z budową kościoła wzniesiono czworobok drewnianych zabudowań klasztornych konwentu oo. Bernardynów. Właściciel Rzeszowa w akcie donacyjnym kościoła zawarł wymóg ufortyfikowania świątyni. Zespół kościoła i klasztoru został wysunięty poza linię obwarowań miasta. Otoczony stawami i wałami stanowił śródszaniec obszernej bastei (lub bastionu) flankującej fronty pn. i zach. fortyfikacji Rzeszowa. W latach 1702-1709 zbudowano nowy klasztor. Projekt wykonał Tylman z Gameren, a pracami budowlanymi kierował Piotr Belotti. W poł. XVIII w. gruntownie przebudowano wnętrze kościoła. W latach 1895-1906 pod kierunkiem architekta Zygmunta Hendla przeprowadzono restaurację wnętrza kościoła oraz przebudowę piętra klasztoru. Po pn. stronie kościoła dobudowano korytarz łączący zakrystię z klasztorem. W latach 1957-1959 przeprowadzono remont wnętrz kościoła, a remont dachu z wymianą pokrycia na blachę miedzianą, murów i elewacji oraz ponownie wnętrza w latach 1970-1972 i 2004-2010. W latach 2010-2012 rozbudowano klasztor, zaadaptowano jego poddasze, a plac parkingowy po północnej i północno-wschodniej stronie zespołu przebudowano na „Ogrody Bernardyńskie” z podziemnym parkingiem.

Opis

Zespół klasztorny Bernardynów w Rzeszowie złożony jest z późnorenesansowego kościoła pw. Wniebowzięcia NMP i XVIII-wiecznego klasztoru. Zlokalizowany jest na północny-zachód od historycznego zespołu staromiejskiego, przy placu u zbiegu ulic Sokoła, Jana III Sobieskiego i Bernardyńskiej. Po zachodniej stronie klasztoru przebiega Aleja Łukasza Cieplińskiego. Po stronie pn. zespołu znajdują się nowo zbudowane „Ogrody Bernardyńskie”. Kościół jest orientowany, budynki klasztorne znajdują się po pn.-zach. stronie kościoła.

Kościół jednonawowy, założony na planie krzyża łacińskiego, z kopułą na skrzyżowaniu nawy i transeptu. Posiada jednoprzęsłowe, półkoliście zakończone prezbiterium, tej samej szerokości dwuprzęsłową nawę główną na planie zbliżonym do kwadratu oraz 2 kaplice tworzące transept, jednoprzęsłowe, na planie prostokąta. Od strony zachodniej do nawy głównej przylega wieża na planie kwadratu. Do prezbiterium od strony północnej przylega zakrystia na planie trapezu, o szerokości kaplicy północnej. Tej samej szerokości prostokątne pomieszczenie przylega do północnej ściany nawy głównej. Wzdłuż północnej ściany kościoła przebiega korytarz łączący zakrystię z klasztorem. Bryła kościoła jest zwarta, nawy oraz prezbiterium mają tę samą wysokość, dachy nad kościołem dwuspadowe, nad prezbiterium zakończone półstożkiem, nad pomieszczeniami po pn. stronie kościoła pulpitowe. Kopuła prawie całkowicie ukryta jest w przestrzeni dachowej i zwieńczona dwukondygnacyjną latarnią. Wieża o kilku kondygnacjach, zwieńczona jest hełmem z czterospadową podstawą, niewielką banią i ażurową latarnią. Pod prezbiterium i nawą główną znajdują się obecnie niedostępne krypty. Kościół murowany z cegły. Ściany otynkowane. Dach pokryty jest blachą miedzianą. Elewacje kościoła i wieży z podziałami ramowymi, podzielone horyzontalnie gzymsami o oszczędnym profilu. W fryzie pod górnym gzymsem znajdują się strzelnice kluczowe dla broni ręcznej (stanowiska ogniowe zlokalizowane były w przestrzeni strychowej). Drzwi wejściowe do kościoła przesklepione łukami odcinkowymi, usytuowane są w wieży od strony południowej i zachodniej. W elewacjach kościoła oraz wieży znajdują się prostokątne okna zakończone półkoliście, powyżej okna okrągłe. W górnej części wieży, powyżej fryzu ze strzelnicami, znajdują się pojedyncze okna prostokątne, zakończone półkoliście. Nad nimi podwójne okna półkoliste, pierwotnie pełniące funkcję okien obserwacyjnych straży oraz strzelnic armatnich działobitni zlokalizowanej w górnej kondygnacji wieży. Ściany wnętrza podzielone są pilastrami podtrzymującymi belkowanie z wydatnym gzymsem. W skrzyżowaniu naw znajdują się 4 narożne, masywne filary podtrzymujące gurty sklepienne. Nawa główna przykryta jest sklepieniem kolebkowym z lunetami, pozostałe części sklepieniami krzyżowymi. Nad absydą znajduje się sklepienie hemisferyczne z lunetami. Ściany i sklepienia pokryte są późnobarokową, iluzjonistyczną polichromią ze scenami religijnymi.

Najcenniejszymi elementami wyposażenia są: otoczona kultem gotycka, XV-wieczna figura Najświętszej Marii Panny w ołtarzu kaplicy w transepcie pd.; 8 renesansowych figur Mikołaja Spytka Ligęzy i innych członków rodu Ligęzów, wykonanych przed 1637 r., przypisywanych Sebastianowi Sali lub Janowi Pfisterowi; późnorenesansowy ołtarz główny, w formie tryptyku, z płaskorzeźbami alabastrowymi, autorstwa Jana Pfistera lub Jana Behema; najstarszy marmurowo-alabastrowy ołtarz św. Krzyża sprzed 1629 r., wtórnie umieszczony w korytarzu pn.; 2 późnobarokowe ołtarze z poł. XVIII w. i 4 z ołtarze z końca XVIII w.; rokokowy, drewniany chór muzyczny i prospekt organowy z instrumentem wykonanym w 1774 r.

Klasztor - na rzucie kwadratu, złożony z 4 skrzydeł usytuowanych wokół wirydarza. Skrzydła jednotraktowe, z korytarzem od strony wirydarza i celami od strony zewnętrznej. Skrzydła piętrowe, z 3 ryzalitami od strony zachodniej i jednym w wschodnim końcu skrzydła północnego, częściowo podpiwniczone. Klasztor przykryty jest dachami dwu- i trójspadowymi. W narożniku południowo-wschodnim piętrowa przewiązka łącząca klasztor z wieżą kościoła. Pomiędzy klasztorem a kościołem od strony północno-wschodniej znajduje się parterowy budynek Bernardyńskiego Centrum Religijno-Kulturowego wzniesiony w latach 2007-2010. Budynki klasztoru murowane z cegły, otynkowane. Dachy pokryte blachą miedzianą.

Elewacje gładkie, pozbawione dekoracji architektonicznej, z prostokątnymi oknami w obu kondygnacjach. Korytarze parteru przykryte są sklepieniami kolebkowymi z lunetami. W pozostałych pomieszczeniach znajdują się sklepienia krzyżowe lub klasztorne z lunetami. Pomieszczenia na piętrze posiadają płaskie sufity.

Obiekt dostępny dla zwiedzających. Klasztor objęty jest klauzurą.

Oprac. Mieczysław Kuś, 06.12.2014 r.

Rodzaj: klasztor

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_18_BK.35891, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_18_BK.208193