Elewacje o historyzującym wystroju architektonicznym z zastosowaniem elementów zaadaptowanych z różnych form stylowych, tworzy kompozycję charakterystyczną dla końca XIX wieku.

Historia

Pierwszy drewniany ratusz w Rzeszowie wraz z piwnicami istniał w XIV wieku co poświadcza akt lokacyjny miasta z 1427 r., dalsze dzieje budynku są nieznane. Nowy ratusz wybudowano na polecenie Mikołaja Spytka Ligęzy przed rokiem 1591. Był to niewielki budynek murowany z gankiem, przedsionkiem i wieżą, otoczony licznymi kramnicami. Ratusz ten został zniszczony podczas najazdu Jerzego Rakoczego w 1657 roku. Został odbudowany w 2 poł. XVII w. jako budynek dwukondygnacyjny z dachem czterospadowym, zwieńczonym czteroboczną wieżyczką, pierwotnie z otwartą latarnią oraz attyką w elewacji wsch. Ok. 1730 r. budynek był remontowany i rozbudowany pod kierownictwem Karola Henryka Wiedemanna, udokumentowany jako obiekt o zróżnicowanej bryle z wieżą zegarową. Kolejnego większe remonty przeprowadzono w latach 1867-1884 i 1897-1900. Ostatni z nich, połączony z rozbudową, nadał ratuszowi formę architektoniczną w stylu neogotyckim i neorenesansowym. Autorstwo projektu nowej siedziby reprezentacyjnej dla władz miasta Rzeszowa przypisuje się Franciszkowi Skowronowi, nadradcy budowlanemu Namiestnictwa we Lwowie. Projekt wnętrz wykonał Kazimierz Hołubowicz, sztukaterie i elementy betonowe - Piotr Harasimowicz ze Lwowa i rzeźbiarz Praliński, zaś elementy kamienne - rzeszowski kamieniarz Franciszek Janik. Heraldyczny orzeł umieszczony nad wschodnią elewacją budynku, wykonany był przez Jana Dascheka ze Lwowa. Dekoracja malarska wielkiej sali posiedzeń była autorstwa malarza lwowskiego - Szczurowskiego, witraże - Henryka Schapira. Prace kowalskie wykonał Michał Woźniak z Rzeszowa. Zegar pochodzi z lwowskiej firmy Komorowskiego, ozdobne parkiety z fabryki Potockich w Kamionce, a płytki kamionkowe na posadzki sprowadzono z Pragi. Dach pokryty był dachówką ceramiczną ułożoną w dekoracyjne rombowe wzory. Podczas II wojny światowej ratusz uległ dewastacji, zniszczono zwłaszcza wystrój rzeźbiarski i malarski. Wygląd zewnętrzny budynku z małymi zmianami przetrwał do chwili obecnej, natomiast we wnętrzach nastąpiły niekorzystne zmiany w trakcie kolejnych remontów, w czasie których usunięto szereg interesujących elementów. W latach 1993-1996 przeprowadzono gruntowny remont, rekonstrukcję i modernizację wnętrz.

Opis

Ratusz usytuowany jest w pd.-zach. części rynku, zach. ścianą szczytową przylega do ul. Słowackiego.

Budynek o bogatym, historyzującym wystroju architektonicznym, wolnostojący, zbudowany na planie prostokąta, dwutraktowy, z ryzalitem w ścianie pd. Bryła zwarta, o trzech kondygnacjach nadziemnych, podpiwniczona. Dach wielospadowy, nad wieżyczkami 8-boczne hełmy z iglicami.

Budynek wzniesiony jest w konstrukcji murowanej z cegły i kamienia (piwnice), filary podcienia od wsch. z kamiennych bloków piaskowcowych, otynkowany.

Elewacje zróżnicowane, z oknami prostokątnymi, okrągłymi lub zamkniętymi ostrołukowo różnej wielkości, z gzymsem nad parterem i gzymsem wieńczącym, częściowo z fryzem konsolowym. W elewacjach szczyty z ostrołukowymi płycinami i sterczynami, balkony na kamiennych, profilowanych kroksztynach, z ażurowymi balustradkami. Elewacja frontowa, pn. z wejściem głównym pomiędzy dwoma balkonami, w pozornym ryzalicie, zakończonym szczytem. Elewacja pd. z ryzalitem z trzema wysokimi neogotyckimi oknami, zwieńczonym z obu stron ośmiobocznymi wieżyczkami. Elewacja wsch. z otwartym trójarkadowym podcieniem na kamiennych filarach, balkonem i szczytem. Elewacja zach. z prostokątnymi oknami i szczytem.

Klatka schodowa umieszczona osiowo. Piwnice ze sklepieniami kolebkowymi, najniższa od zach. wychodzi poza obrys budynku pod chodnikiem ul. Słowackiego w formie wąskiego tunelu ceglanego. Przedsionek wejściowy przykryty sklepieniem krzyżowym. Najstarsze pomieszczenia znajdujące się w części wsch. parteru posiadają sklepienia żaglaste. W pomieszczeniu nad dużą salą obrad - drewniane stropy belkowe wsparte na ozdobnych konsolach. Pozostałe pomieszczenia i korytarze przykryte sklepieniami kolebkowymi, krzyżowymi oraz stropami płaskimi drewnianymi.

Obiekt dostępny dla zwiedzających. Zwiedzanie po uzgodnieniu w godzinach pracy urzędu.

Oprac. Mieczysław Kuś, OT NID w Rzeszowie, 10.12.2014 r.