Związany z postacią św. Jana Sarkandera.

Historia

Udokumentowane początki rybnickiej parafii sięgają XII w. Pierwszym kościołem parafialnym był kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny położony na Górce Kościelnej zwanej też Górą Cerekwicką, u zbiegu dzisiejszych ulic Gliwickiej i Cegielnianej w parku im. Jana Sarkandra. W 1801 r. funkcję parafii przejął nowo wybudowany kościół pw. Matki Boskiej Bolesnej.

Dokument pochodzący z 1223 r. stwierdza, że kościół Wniebowzięcia NMP wizytował biskup wrocławski Żyrosław II, pełniący swój urząd w latach 1170-1198. Kościół musiał więc powstać najpóźniej w 1198 r. Jego fundatorem był książę opolsko-raciborski Mieszko I Plątonogi. Drewniany kościół z końca XII w. został rozebrany, a w jego miejsce w 1450 r. postawiono świątynię murowaną. Składała się ona z kamienno-ceglanego prezbiterium i nawy głównej długiej na 20 i szerokiej na 8 m. Kościół posiadał również drewnianą dzwonnicę. W kościele tym głosił kazania św. Jan Sarkander, podczas swojego pobytu w Rybniku w 1619 r.

Potrzeba wzniesienia nowej świątyni narodziła się w Rybniku pod koniec XVIII w. Najgłośniej sprawę tę podnosił ks. Feliks Reisner, który piastował urząd rybnickiego proboszcza od 1772 r. Rybnicki proboszcz, burmistrz Jan Belling i większość rybniczan postulowało wzniesienie kościoła bliżej rynku. Sprzeciwił się temu dawny właściciel Rybnika hrabia Antoni Węgierski, którego przodkowie pochowani byli w prezbiterium dotychczasowego kościoła. W 1796 r. zdecydowano, że nowy kościół pw. Matki Boskiej Bolesnej powstanie bliżej rynku, a kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny będzie pełnił rolę kaplicy cmentarnej po uprzednim rozebraniu nawy i wieży (1797 r.). Część cegieł z rozbiórki wykorzystano do budowy (1797-1853 r.) nowego kościoła farnego. Do 1975 r. stary kościół formalnie pełnił rolę kaplicy cmentarnej choć pochówków zaprzestano już w 1920 r. i od tego momentu obiekt niszczał. Nekropolię zlikwidowano w 1975 r. a kaplica stała się kaplicą akademicką. Pierwszy remont generalny (z wymianą dachu) przeprowadzono w 1990 r. W latach 2012-2013 przeprowadzono kompleksową renowację kościoła. Odrestaurowano mury i posadzkę. Po piaskowaniu wykuto cementowe fugi zastępując je wapiennymi, nawiązującymi do XV-wiecznego sposobu budowania. Mury zaimpregnowano. Do montażu ogrzewania podłogowego konieczne było skucie betonowego podwyższenia, na którym stał ołtarz. W betonie tym, utopiono oryginalne, barokowe stopnie ołtarzowe z piaskowca, które zapewne zdobiły podwyższenie dawnego prezbiterium. Wydobyte z betonu i oczyszczone stanowią front wykonanego na nowo podwyższenia, na którym stoi ołtarz W niektórych stopniach widać pozostałości ołowianych mocowań, prawdopodobnie dawnych balasek. Starą posadzkę zbudowaną z mieszaniny dawnej oryginalnej posadzki, zalanych betonem współczesnych płyt chodnikowych i gruzu usunięto. Nową posadzkę ułożono ze współczesnych płytek piaskowca imitujących wiekową posadzkę. Podczas prac odsłonięto zalane wiele lat wcześniej betonem wejście do krypty znajdującej się pod kościołem. Płytki z oryginalnej posadzki dawnego kościoła ułożono wokół płyty zamykającej wejście do krypty. W 2013 r. przy kościele prowadzono badania archeologiczne.

Opis

Kościół wzniesiony na Górce Kościelnej, przy jej północno wschodniej krawędzi, w odległości ok. 300 m od młodszego kościoła parafialnego i 500 m od Rynku. Na terenie dawnego cmentarza, obecnie parku, z lapidarium przy kościele .Obecny kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny jest zachowaną częścią prezbiterialną dawnego, gotyckiego kościoła, na planie prostokąta z trójbocznym zamknięciem. Kościół orientowany, murowany z cegły, z tynkowanymi szkarpami i tynkowaną ścianą frontową, zachodnią, w której nad wejściem nisza z rzeźbą MB z Dzieciątkiem.. Przykryty dachem dwuspadowym z sygnaturką, z trzema połaciami dachu nad zamknięciem od wschodu. Wewnątrz częściowo zachowało się gotyckie sklepienie żebrowe. Na posadzce znajduje się kamienna płyta pokrywająca grobowiec, gdzie spoczywają szczątki członków rodziny Węgierskich z Pilchowic. Od strony południowej do budynku przylega lapidarium. Zabytkowe wyposażenie kościoła zostało w większości przeniesione do kościoła parafialnego pw. Matki Boskiej Bolesnej.

Obiekt dostępny dla zwiedzających z zewnątrz, wnętrze dostępne przed mszami odprawianymi od października do czerwca , w niedziele o godz. 11ej i 20ej oraz czwartki o 19-ej.

Oprac. Aleksandra Bednarska, OT NID w Katowicach, 07-12-2015 r.