O jej wyjątkowym charakterze stanowi niespotykana w tym regionie bryła, kojarzona z drewnianą architekturą sakralną południowych regionów Polski. Jako bardziej szczegółowe analogie wskazywane są świątynie Orawy czy Huculszczyzny, a także unickie cerkwie Beskidu Niskiego. Na ten niezwykły kształt miały zapewne wpływ echa poszukiwań stylu narodowego z przełomu XIX i XX wieku, m in. w oparciu o dawne wzory budownictwa drewnianego.

Historia

Sylwetka świątynki jest tak bardzo nietypowa dla terenów Mazowsza, że we wcześniejszych opracowaniach krajoznawczych sądzono, iż była to pierwotnie cerkiew przeniesiona z południa Polski. W rzeczywistości kaplica powstała w latach 1935-1937 z fundacji Haliny z Pfeifferów i Karola Szlenkierów, właścicieli pobliskiego dworu. Byli to członkowie niezwykle zasłużonego rodu warszawskich fabrykantów i filantropów. Obok świątynki stoi krzyż upamiętniający osoby fundatorów zamordowanych przez Niemców w 1944 roku. Kościółek został zbudowany wg projektu arch. Wacława Lipieńskiego pod nadzorem zleceniodawcy. Gotowe elementy powstałe w Pińsku, w zakładach stolarskich samego projektanta, zostały złożone przez cieślę Jana Kubickiego. Podmurówkę wykonał majster Mlądzki z Kołbieli. Świątynia została pokryta gontem wykonanym przez miejscową ludność na maszynach zbudowanych przez Ksawerego Szlenkiera - syna fundatorów. Pokrycie dachu okazało się bardzo trwałe. Wymieniono je dopiero podczas remontu w 1985 roku. Z tego okresu też pochodzi nowe wyposażenie wnętrza. Obecnie kaplica stanowi filię kościoła św. Trójcy w Kołbieli.

Opis

Kaplica usytuowana jest na niewielkim wzniesieniu wydmy, w sosnowym lesie, po południowej stronie głównej drogi miejscowości. Najbliższe otoczenie świątynki ogrodzone jest niskim drewnianym płotem. Do wejścia frontowego zwróconego na północ, nieco skosem ku drodze, prowadziła pierwotnie piaszczysta ścieżka i szerokie betonowe schody. Po 1995 r. dróżkę wybrukowano współczesną kostką, a schody obłożono kamiennymi płytami i wyposażono w poręcze. Wokół znajdują się drewniane ławki dla wiernych (latem Msze św. odbywają się na zewnątrz). Urokliwy wygląd tego miejsca dopełniają sosny porastające wzniesienie, niektóre o niezwykle ciekawych kształtach, oraz leżące wokół głazy narzutowe.

Budynek kaplicy jest drewniany o konstrukcji zrębowej, z bali sosnowych, oszalowany, osadzony na podmurówce z łamanych kamieni polnych. Obiekt założony jest na planie prostokąta z jednoprzestrzenną nawą o trójbocznym zamknięciu od południa. Od północy dostawiona jest wieża założona na rzucie kwadratu, pełniąca rolę kruchty. Jej zwężający się ku górze kształt i ściany pokryte, podobnie jak dachy, gontem nadają budowli wspomnianych nietypowych cech dla budownictwa regionu. Nad nawą spoczywa strop w konstrukcji krokwiowo jętkowej, przykryty pięciopołaciowym dachem. Wieżę wieńczy stromy dach czterospadowy z wydatnym okapem i z wysoką iglicą zakończoną krzyżem. Pod okapem znajduje się galeria ukazująca elementy konstrukcyjne wieży dzwonniczej - narożne słupy z mieczami. Skromne elewacje boczne korpusu szalowane poziomo mają naroża obite pionowymi deskami. Ściany przepruwają prostokątne okna czteropolowe, w profilowanych opaskach. Do wnętrza prowadzą jedynie frontowe drzwi, umieszczone w północnej ścianie wieży. Są one odeskowane w motyw jodełki i zwieńczone dwuspadowym daszkiem ze szczytem również o ukośnym układzie desek.

Obiekt dostępny dla zwiedzających z zewnątrz, a wnętrze w okolicach godzin sprawowania nabożeństw.

Oprac. Małgorzata Laskowska-Adamowicz, OT NID w Warszawie, 13.07.2015 r.