Pomimo XX-wiecznych przekształceń stanowi dobrze zachowany i czytelny przykład typowej pod względem układu, bryły i gabarytów świątyni późnogotyckiej.

Historia

Kościół pw. św. Jerzego wzniesiono w 1518 r., o czym informuje zachowana data i inskrypcja na kamiennych tablicach umieszczonych na filarze kościoła. Jego fundatorem był książę cieszyński Kazimierz IV. Ustanowienie parafii w Puńcowie nastąpiło dopiero w 1549 r. i narzuciło wsi wyznanie ewangelickie. Stan ten utrzymał się do 1637 r., kiedy to w wyniku kontrreformacji świątynię przekazano katolikom. W ówczesnym kształcie była to budowla murowana z kamienia i cegły na zaprawie wapienno-piaskowej, jednonawowa, z zakrystią przylegającą do prezbiterium od strony pn., oszkarpowana. Do pierwotnego bezwieżowego kościoła dopiero w 1706 r. dobudowano drewnianą wieżę i w tym kształcie dotrwał on do pocz. XX wieku. Dzisiejszy wygląd otrzymał w 1902 r., kiedy to z uwagi na zły stan techniczny świątyni oraz wieży przeprowadzono remont generalny. Prace naprawcze polegały na wzmocnieniu górnej partii murów nawy i prezbiterium. Otwory okienne podwyższono przez obniżenie parapetów, nawę od zach. powiększono o jedno przęsło i dobudowano kruchtę z kaplicą, a ponad nimi chór muzyczny. Ponadto od pn. zach. wzniesiono murowaną wieżę, do zakrystii dobudowano przedsionek od strony pn., a gontowe pokrycie dachu zmieniono na dachówkę. Kolejne prace remontowe we wnętrzu zabytku przeprowadzono w l. 70. XX w.

Opis

Kościół usytuowany jest w środkowej części wsi na niewielkim wzniesieniu, otoczony cmentarzem przykościelnym z pocz. XVI w. Murowany z miejscowego kamienia łamanego i cegły, otynkowany. Orientowany, jednofilarowy, z kwadratową nawą i węższym dwuprzęsłowym zwężającym się ku wschodowi prezbiterium zamkniętym trójbocznie, do którego od zach. przylega zakrystia z przedsionkiem. Nawa na rzucie zbliżonym do kwadratu, od zach. powiększona jest o płytkie przęsło mieszczące chór muzyczny zamknięte od pd. kaplicą. Od pn. zamknięta asymetryczną, czworoboczną, pięciokondygnacyjną wieżą nakrytą hełmem namiotowym z lukarnami. Bryłę nakrywają dachy: dwuspadowy nad nawą i pięciopołaciowy nad prezbiterium z sześcioboczną wieżyczką na sygnaturkę. Symetryczne elewacje urozmaicono szkarpami, między które wpisano otwory okienne zamknięte ostrym łukiem. Całość zwieńczona profilowanym gzymsem uskokowym. Trzyosiowa fasada z kruchtą w części centralnej artykułowana jest dwiema jednouskokowymi szkarpami, ujętymi dwoma wydłużonymi otworami okiennymi zamkniętymi ostrym łukiem, pomiędzy którymi znajduje się okulus. Elewację wieńczy trójkątny szczyt z biforium w części centralnej oraz symetrycznie rozmieszczonymi trzema otworami w kształcie rozet. We wnętrzu kościoła akcentem dominującym jest ośmioboczny filar o profilowanym cokole, stanowiący wsparcie dla żeber sklepienia nawy o rysunku gwiazdy ośmioramiennej. Nawę oddziela od dwuprzęsłowego prezbiterium sklepionego sieciowo ostrołukowy łuk tęczowy. Zachowały się dwa średniowieczne profilowane portale kamienne. Pierwszy - po pd. stronie środkowego przęsła nawy - zamknięty ostrym łukiem, drugi - łączący prezbiterium z zakrystią - prostokątny o zaokrąglonych narożach. Na uwagę dodatkowo zasługuje zachowane późnośredniowieczne kamienne sakramentarium ścienne z 1. ćw. XVI w. oraz barokowa polichromia w dolnej części filara z 2. poł. XVII w.

Obiekt dostępny dla zwiedzających.

Oprac. Dorota Bajowska, OT NID w Katowicach, 12-11-2015 r.