XVII w., w tym czytelna, zasadniczo nieprzekształcona bryła oraz rzut.

Historia

Przypuszcza się, że historia wzniesionego w obecnej formie ok. poł. XVII w. kościoła św. Mikołaja sięga okresu lokacji miasta na mocy przywileju króla Kazimierza Wielkiego w 1365 r. i usytuowania na gruntach wsi Komorowo, tj. w miejscu opisywanej świątyni, nowo ufundowanego kościoła par. pw. św. Doroty. Wg hipotez, w XV w. par. przeniesiono do nowo wybudowanego kościoła drewnianego w rejonie przyrowskiego rynku, a tradycja sytuowania obiektu sakralnego w miejscu pierwotnego kościoła par. przetrwała. Pierwsza źródłowa wzmianka o kościele św. Mikołaja pochodzi z k. XVII w., choć na podstawie m.in. odsłoniętych w ostatnich latach polichromii we wnętrzu, jak i stanu wiedzy o historycznym wyposażeniu, kościół datowany jest ob. na ok. poł. XVII w. Wokół kościoła rozlokowany był cmentarz, użytkowany do momentu utworzenia nowej nekropolii parafialnej w 1 poł. XIX w. Sam kościół w trakcie kolejnych wieków przypuszczalnie nie uległ zasadniczym przekształceniom, choć wielokrotnie poddawany był pracom remontowym. W 2 poł. XIX w. naroża wieży wzmocniono kamiennymi przyporami. W latach 2009-2015 obiekt poddano gruntownym pracom remontowo-konserwatorskim.

Opis

Kościół położony jest w znacznym oddaleniu na pd. wsch. od lokacyjnego Przyrowa, przy drodze w kierunku Złotego Potoku. Jest obiektem orientowanym, murowanym z kamienia uzupełnionego cegłą, częściowo otynkowanym. Składa się z nawy na rzucie zbliżonym do kwadratu, zamkniętej od wsch. krótkim, węższym prezbiterium, do którego od pn. przylega niewielka, prostokątna zakrystia. Do nawy od zach. przylega wieża na planie kwadratu. Nawa przekryta jest dachem dwuspadowym, prezbiterium kopułą z latarnią a zakrystia dachem pulpitowym. Trójkondygnacyjna, oszkarpowana w narożnikach wieża, zwieńczona jest drewnianą, szalowaną izbicą oraz czterospadowym dachem z ośmioboczną latarnią. Wszystkie pokrycia dachowe wykonane są z gontu. Dwa analogiczne otwory drzwiowe do kościoła ulokowane są w ścianach bocznych wieży (pn. ob. zamurowany). Na osi poszczególnych elewacji wieży, na każdej kondygnacji rozmieszczone są niewielkie otwory okienne zamknięte łukiem odcinkowym. W elewacji pd. i pn. części nawowej oraz prezbiterium duże otwory okienne zamknięte półkoliście. Wnętrze prezbiterium, otwarte na nawę półkolistą arkadą tęczową, przesklepione jest kopułą wspartą od zach. na pendentywach. W pn. ścianie prezbiterium zlokalizowany jest otwór drzwiowy do zakrystii. Nawa i zakrystia kryte są drewnianymi stropami belkowymi z podsufitką. W pd. narożniku nawy i wieży, w grubości muru, zlokalizowane są wąskie kręcone schody komunikujące przestrzeń nawy z chórem muzycznym oraz górnymi kondygnacjami wieży. Wejście na chór dostępne jest z wieży przez szeroki, arkadowy otwór drzwiowy. W podniebieniu kopuły zachowały się malowidła ścienne z ok. poł. XVII w. przedstawiające sceny z życia św. Mikołaja, natomiast w górnych partiach ścian prezbiterium sceny Ukrzyżowania oraz leżącego na sarkofagu św. Mikołaja. Część historycznego wyposażenia kościoła przeniesiona została do kościoła par. pw. św. Doroty.

Obiekt dostępny z zewnątrz.

oprac. Agnieszka Olczyk, OT NID w Katowicach, 07-11-2017 r.