Pałac wchodzi w skład zespołu złożonego z parku - ob. ogrodu dendrologicznego - i zabudowań folwarcznych.

Historia

Pałac został wzniesiony ok. 1805 r. dla tajnego nadradcy finansowego Augusta Heinricha Borgstede (data „1814” na fasadzie oznaczała przypuszczalnie zakończenie budowy). Autor projektu pochodził zapewne z kręgu berlińskiego architekta Carla Gottharda Langhansa. W 1821 r. książę August Pruski, bratanek króla Fryderyka II, kupił Przelewice dla swojej metresy Marii Augusty Arndt, późniejszej pani von Prillwitz, i nieślubnych dzieci. W urządzonym na nowo wnętrzu pałacu mieściły się: w części wschodniej od frontu - gabinet księcia Augusta, od ogrodu - apartamenty państwa, w części zachodniej - wielka sala jadalna. Od 1876 r. właścicielem majątku był berliński przemysłowiec Caspar Lachmann, po nim, od 1923 r. - dr Conrad von Borsig, przemysłowiec z Berlina, twórca powstałego w latach 1933-1938 przelewickiego arboretum, zabity 13 lutego 1945 r. przez radzieckich żołnierzy. Po wojnie pałac wraz z całym majątkiem był użytkowany przez państwowe gospodarstwo rolne. Opuszczony w 1971 r., w latach 1985-1989 został wstępnie zabezpieczony, w 1993 r. przejęty wraz z całym zespołem przez gminę Przelewice, w latach 2004-2006 - dzięki funduszom unijnym - odbudowany na siedzibę Botanicznego Centrum Badawczo-Wdrożeniowego. Zgodnie z projektem Iwony Trzaski odrestaurowano elewacje, we wnętrzu odtworzono wystrój holu, w piwnicy zakonserwowano relikty malowideł z pocz. XX wieku.

Opis

Zespół pałacowo-parkowy wraz z folwarkiem położony w centrum wsi. Pałac usytuowany na osi założenia, zwrócony fasadą w kierunku południowym - ku wydłużonemu dziedzińcowi folwarcznemu, jednemu z trzech, przy których są skupione zabudowania gospodarcze. Dojazd do pałacu od folwarku przez bramę i otoczony drzewami dziedziniec honorowy z okrągłym klombem. Od północy i wschodu rozciąga się park - ob. ogród dendrologiczny. Klasycystyczny pałac założony na rzucie wydłużonego prostokąta, z ryzalitem na osi frontowej elewacji. Jednopiętrowy, ze sklepioną piwnicą, z bel-étage na parterze, niskim piętrem i obszernym poddaszem, nakryty dachem naczółkowym z licznymi lukarnami, dodanymi w wyniku odbudowy w latach 2004-2006. Murowany i otynkowany, o kamiennych fundamentach i kamiennym cokole. Dach kryty dachówką karpiówką. Elewacje podzielone gzymsem kordonowym, zwieńczone gzymsem z kroksztynami. Jedenastoosiowa fasada z płytkim ryzalitem pośrodku poprzedzona schodami, ujętymi z obu stron posągami psów (zrekonstruowanymi ok. 2006 roku). Oś ryzalitu wyznacza półkoliście zamknięta wnęka z jońskimi kolumnami po bokach, dźwigającymi archiwoltę wielkiego okna nad wejściem do pałacu. Tuż nad portalem wejścia relief ze sceną przedstawiającą boginię Demeter i odzianego w skórę zwierzęcą mężczyznę z baranem u nogi. Tympanon w zwieńczeniu ryzalitu zdobią płaskorzeźbione alegoryczne postaci kobiece, ujęte w układzie antytetycznym z rogami obfitości, kwiatami i kiściami owoców. Tylna, trzynastoosiowa elewacja pałacu poprzedzona dobudowanym w 1920 r. tarasem z szerokimi schodami. Środkowa partia ściany, ujęta parą pseudoryzalitów, nieco cofnięta w stosunku do części bocznych. Trzy środkowe otwory parteru zaakcentowane półkolistymi arkadami. Wnętrze pałacu w części środkowej w układzie dwutraktowym, od zachodu jednotraktowym, od wschodu trzytraktowym. Na osi frontowego traktu okrągły dwukondygnacyjny hol, którego ściany obiega galeria z tralkową balustradą, wsparta na kolumnach o jońskich kapitelach. Pomieszczenia tylnego traktu tworzą amfiladę. Za holem na osi pałacu salon ogrodowy. Od zachodu przylega do niego poprzecznie usytuowana d. jadalnia, ob. sala konferencyjna. Pod holem okrągłe pomieszczenie nakryte sklepieniem wielopolowym na gurtach. Zachowały się tu fragmenty polichromii o motywach roślinnych i figuralnych.

Dostęp do zabytku ograniczony.

Oprac. Maciej Słomiński OT NID Szczecin, 25.06.2014 r.