Pierwszy pastor notowany był tu już w 1531 r., a w latach prześladowań innowierców i zamykania zborów (1695-1707) Proślice były miejscem schronienia dla protestantów oraz udzielania posług religijnych dla ludności z odległych parafii. Monumentalna wieża kościoła góruje w okolicznym krajobrazie.

Historia

Kościół w Proślicach od 1531 r. służył protestantom. Obecny wzniesiony został ok. 1580 r., remontowany w 1748 roku. Około połowy XVIII w. powstały empory - muzyczna przedłużona wzdłuż ściany północnej oraz południowa. Wysoka wieża pełniąca funkcję dzwonnicy wybudowana została w 1773 r. z fundacji młynarza z Proślic, Jerzego Zająca. W 1859 r. odnowiono wieżę („G. Jurczok” - tabliczka na wiązaniu wieży, z datą i informacją o renowacji), w 1905 r. wykonano podmurówkę wieży i remont wnętrza, w 1929 r. miał miejsce ponowny remont całości. Kościół należy obecnie do rzymsko - katolickiej parafii pw. Nawiedzenia NMP w Polanowicach.

Opis

Kościół znajduje się w środkowej części wsi, przy skrzyżowaniu dróg. Jest orientowany, otoczony niewielkim cmentarzem z zabytkowymi nagrobkami i pojedynczymi drzewami. Rzut kościoła składa się z wydłużonego, trójbocznie zamkniętego prezbiterium, do którego przylega od północy prostokątna zakrystia z lożą kolatorską na piętrze oraz krótkiej nawy, do której od zachodu przylega kwadratowa wieża. Zwarta, monumentalna bryła podkreślona jest wspólną kalenicą dachu i znacznymi rozmiarami zwężającej się ku górze, masywnej wieży - dzwonnicy, krytej barokowym hełmem z ażurową latarnią. Przy północnej ścianie nawy znajdują się zadaszone schody do loży kolatorskiej, przy południowej - wsparta na słupach dobudówka z emporą, dostępna także zadaszonymi schodami. Elewacje szalowane są deskami w układzie pionowym, dach jest kryty gontem. Od południa do nawy prowadzi gotycki portal o wykroju trójliścia, w nim drzwi z renesansowymi okuciami. Kościół wybudowano w konstrukcji zrębowej, na ceglanej podmurówce. Wieża posiada konstrukcję słupową, z poprzecznymi usztywnieniami. Więźba dachowa w konstrukcji storczykowej, o wiązarach równej szerokości. Wokół prezbiterium znajduje się szeroki okap, podparty fazowanymi kroksztynami z mieczowaniem. Nad wnętrzem kościoła znajduje się pozorne sklepienie kolebkowe o obniżonym łuku i płaskich odcinkach stropowych po bokach. Empora muzyczna posiada barokowo wygięty parapet i przedłużona jest wzdłuż północnej ściany nawy. Po stronie południowej znajduje się empora o wybrzuszonej linii parapetu, otwarta prostokątnym wycięciem do wnętrza kościoła. Empory posiadają zróżnicowane, dekoracyjnie opracowane balustrady. Wyposażenie kościoła w przeważającej mierze w stylistyce barokowej (ambona, prospekt organowy, itp.). Główny ołtarz architektoniczny, ambonowy, wykonany został ok. 1700 roku.

Zabytek dostępny. Zwiedzanie wnętrz po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.

Oprac. Ewa Kalbarczyk-Klak, OT NID w Opolu, 14.10.2014 r.