kwidzyńskim.

Historia

13 maja 1722 r. w Prabutach wybuchł kolejny już pożar, w wyniku którego szczególnie ucierpiała zachodnia część miasta z zamkiem i tzw. kościołem polskim. W trakcie odbudowy zniszczeń postanowiono poprawić zaopatrzenie miasta w wodę. W realizacji zamierzenia pomogła dotacja króla Prus Fryderyka Wilhelma I w wysokości 10 tys. talarów. W latach 1726-1730 wybudowano system podziemnych kanałów z czterema cysternami, pozwalającymi na czerpanie wody w czterech narożach rynku (dodatkowe prace miały miejsce w 1753 r.). Wykonania zadania podjął się mistrz budowlany Hindersin. Wodociągi doprowadzały wodę z pobliskiego Raniewa i być może z osuszonego w XIX w. Jeziora Młyńskiego. W XIX w. studnie w narożach prabuckiego rynku zastąpiono pompami.

Od grudnia 2012 r. kanały wodociągów są oświetlone - poza turystyczną atrakcją ma to znaczenie praktyczne podczas prowadzonych prac konserwatorskich.

Opis

Osiemnastowieczne kanały wodociągów miejskich znajdują się na głębokości ok. 3,5 m pod powierzchnią środkowo-wsch. części starego miasta. Wejście do podziemnego kanału znajduje się we wsch. ciągu średniowiecznego muru miejskiego, na osi ul. Reja. Do poziomu wylotu kanału prowadzą strome schody wzdłuż pn. elewacji budynku przy ul. Wałowej 1.

Ten obiekt inżynierski epoki baroku to system podziemnych kanałów oparty na planie odwróconej litery „F”. Najdłuższy (ok. 120 m) kanał o kierunku wsch.-zach. biegnie pod ul. Reja; na wysokości ulic Kraszewskiego i Prusa odchodzą od niego prostopadle dwa kanały dł. ok. 45 m (wsch.) i 42 m (zach.). Końce krótszych kanałów, znajdujące się pod narożnikami rynku, są ujęte podziemnymi, cylindrycznymi zbiornikami na wodę.

Cysterny i kanały wymurowane z cegły z użyciem kamienia, przesklepione kolebkowo, w posadzce kanałów obniżona rynna o prostokątnym przekroju; wysokość kanałów waha się od ok. 1,7 m do 2,3, szerokość ok. 1,2 - 1,3 m, a grubość ścian wynosi 0,7 - 0,8 m. Średnica zbiorników na wodę wynosi ok. 4,0 m, a wysokość od podstawy do poziomu ulicy wynosi ponad 5,0 m. Nad każdym zbiornikiem w poziomie rynku d. znajdowała się studnia, zastąpiona później pompą. Poziom wody w cysternach był widoczny przez specjalne otwory, ściany kanałów posiadały specjalne wnęki i umocowania na lampy i pochodnie.

Wejście do kanałów znajduje się w kamiennym murze, otwór wejściowy domknięty półkoliście, obramiony cegłą; w otworze prosta dwuskrzydłowa brama z metalowej kraty.

Obiekt udostępniany w okresie od 1 czerwca do 31 sierpnia po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym (nr tel. 884 800 115).

Oprac. Teofila Lebiedź-Gruda, OT NID w Gdańsku, 24.09.2014 r.