Odznacza się wysokiej klasy, harmonijną architekturą. We wnętrzu przetrwały barokowe stiukowe dekoracje stropów.

Historia

Już 1362 r. Podwilcze należało do rodu Podewils, w którego rękach pozostało przez następnych pięć stuleci. Być może już w końcu XVII w. wzniesiono murowany dwór lub pałac. W początkach XVIII w. właścicielem Podwilcza był major Georg Joachim von Podewils, po którym w 1720 r. majątek ten odziedziczył radca stanu Franz Wilhelm v. Podewils. W 1762 r. Podwilcze przeszło w wyniku dziedziczenia w linii żeńskiej w ręce rodziny von Wendland. Męską linię Podewilsów odbudował Samuel Christian, który w 1804 r. wykupił całość dóbr. Odtąd należały one do rodziny aż do lat 80. XIX w. Tuż przed 1890 r. posiadłość kupił Max Hewald - gospodarz wiejski spod Berlina, który w nagrodę za wsparcie domu sierot w Lipsku podniesiony został do stanu szlacheckiego. Na jego zlecenie w 1895 r. pałac został przebudowany o czym mówi widoczna na fasadzie data oraz inicjał „H”. W wyniku przekształcenia w formach eklektycznych zbliżonych do neogotyku, uzyskał okazalszy kształt architektoniczny - malowniczą bryłę, ozdobne elewacje i bogaty wystrój wnętrz. Od strony północnej dobudowano nowe skrzydło boczne.

Max Hewald zmarł w 1908 r. Po jego śmierci majątek należał do Gustava von Holtzendorff, który zmarł w 1941 r., pozostawiając posiadłość żonie, Marii z domu von Podewils oraz dzieciom. Syn i zięć państwa Holtzendorff za swe kontakty z organizatorami zamachu na Hitlera, zesłani zostali do obozu koncentracyjnego. Majątkiem zarządzała teraz Elisabeth von Wiedebach z domu Holtzendorf. W 1945 r. pałac zajęli Rosjanie. Od 1954 r. czynny był w nim dom dziecka, od końca lat 60. stacjonowały Wojska Obrony Terytorialnej, a od 1972 r. funkcjonował ośrodek kolonijny kopalni w Polkowicach. Od 1981 r. pałac był własnością Urzędu Gminy w Białogardzie. W 1987 r. został sprzedany w prywatne ręce i od tego czasu popada w ruinę.

Opis

Założenie pałacowe w Podwilczu usytuowane jest w północnej części wsi, po zachodniej stronie jednej z dwóch krzyżujących się dróg. Składa się z pałacu, położonego na północ, zachód i południe od niego parku i zabudowań gospodarczych. Dojazd do pałacu prowadzi bezpośrednio od drogi, przez okazałą bramę i reprezentacyjny dziedziniec. Zwrócona w stronę wschodnią fasada pałacu poprzedzona jest okrągłym gazonem z drzewami. Teren parku ogrodzony został murem z kamienia polnego.

Pałac w Podwilczu jest budowlą eklektyczną z elementami neogotyku, murowaną z cegły, otynkowaną, posadowioną na fundamentach kamienno-ceglanych. Dach kryty łupkiem. Pałac założony na rzucie litery „L” składa się z korpusu głównego i skrzydła przylegającego do korpusu od strony północnej prostopadle do elewacji tylnej. Jednopiętrowy, podpiwniczony o malowniczo rozczłonkowanej bryle. Korpus i skrzydło nakryte dachami dwuspadowymi, facjatki obu części - osobnymi dachami poprzecznymi do głównych. Przed wejściem głównym parterowy przedsionek z tarasem na dachu. W dłuższych połaciach dachowych korpusu głównego po obu stronach środkowych facjatek rozmieszczone lukarny - dwie duże od frontu, dwie mniejsze od tyłu, połać frontowa urozmaicona ponadto trójkątnymi świetlikami oraz dekoracyjnie traktowanymi kominami. Południowo-wschodni narożnik korpusu zaakcentowany czworoboczną wieżyczką, północno-wschodni narożnik skrzydła - okrągłą wieżą zwieńczoną stożkowym hełmem. Szczyty facjatek, lukarn i elewacji bocznych zwieńczone schodkowaniem, gzymsy elewacji, wieże, a nawet kominy - blankami, niektóre szczyty i wieże - dodatkowo - walcowatymi lub czworobocznymi wieżyczkami. Elewacje obu części z wydzielonym cokołem, dłuższe zwieńczone gzymsami, krótsze - szczytami. Otwory okienne na parterze fasady zamknięte prosto, pozostałe w większości ostrołukowo. Okna zewnętrznych elewacji w górnej partii - ogzymsowane. Fasada korpusu głównego dziesięcioosiowa, rozwiązana w sposób sugerujący ścisłą symetrię, którą jednak zakłóca rozwiązanie partii skrajnych - narożna wieża od południa i dodatkowa oś okienna od północy. Środek fasady zaakcentowany trójosiowym zewnętrznym przedsionkiem z ostrołukowym portalem głównym. Środkowa partia fasady na szerokości trzech osi okiennych zwieńczona szczytem facjatki, flankowanym przez dwa mniejsze szczyty lukarn. Pola wszystkich trzech szczytów przeprute bliźnimi ostrołukowymi okienkami wpisanymi w kształt większego ostrołuku. W szczycie środkowym - herb rodowy, w bocznych szczytach duże litery „H” (od nazwiska właściciela - Holtzendorff). Przed południową elewacją boczną położona drewniana weranda - obecnie w ruinie. Wnętrze korpusu głównego rozwiązane w układzie dwutraktowym, w części północnej - dwu- i półtraktowym, symetrycznie po obu stronach wtórnie podzielonej przelotowej sieni. W jej tylnej części usytuowana neogotycka, drewniana klatka schodowa z ozdobnymi balustradami i boazeriami. Na parterze od frontu położone dwie duże sale, w skrzydle bocznym - dawna kuchnia. Wnętrze pałacu posiadało bogaty wystrój - ozdobną stolarkę, sztukaterie, belkowe stropy, kamienne kominki. Ostatnio duża część tego wyposażenia i wystroju uległa zniszczeniu, jednak stan wnętrza trudny jest do oceny ze względu na brak dostępu.

Obecnie budynek jest w stanie ruiny, grozi zawaleniem. W elewacji frontowej brak fragmentów ścian. Mury zawilgocone, częściowo pozbawione tynków, dach nieszczelny z ubytkami w pokryciu. W wielu otworach okiennych brak stolarki. Otoczenie pałacu zaniedbane, obecnie służy jako plac postojowy dla ciągników i maszyn rolniczych. Park zdziczały, w murze ogrodzenia widoczne ubytki.

Obiekt dostępny z zewnątrz.

Oprac. Maciej Słomiński, OT NID Szczecin, 25-05-2017 r.