Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół parafialny pw. św. Bartłomieja - Zabytek.pl

kościół parafialny pw. św. Bartłomieja


kościół XIV w. Płock

Adres
Płock, Kazimierza Wielkiego 3

Lokalizacja
woj. mazowieckie, pow. Płock, gm. Płock

Kolegiata pw.św.Bartłomieja to najstarszy kościół parafialny Płocka, stanowi przykład barokowej architektury sakralnej z elementami gotyckimi. 

Historia

Kościół farny św. Bartłomieja wzniesiono z inicjatywy króla Kazimierza Wielkiego. 23 kwietnia 1356 r. odbyła się konsekracja świątyni dokonana przez bp. Klemensa. Pierwotnie była to gotycka budowla z fasadą od strony Wisły i prezbiterium od strony rynku. W jej wnętrzu znajdowały się cztery kaplice boczne i 22 ołtarze. Należały one m.in. do bogatych mieszczan, bractw religijnych oraz cechów rzemieślniczych.

W XVI w. przebudowano świątynię na styl renesansowy. Pracami kierował Jan Baptysta Wenecjanin – jeden z budowniczych płockiej katedry. W świątyni pojawiły się filary z arkadami i kolebkowe sklepienie. Na początku XVII w. zbudowano przy świątyni wolnostojącą dzwonnicę. W ciągu stulecia pożary i wojny doprowadziły do ogromnych zniszczeń kościoła. 

Dodatkowo, wydarzenia związane z wojną północną (1700-1721) spowodowały znaczne zubożenie miasta i miejscowych świątyń. W 1729 r. rozpoczęto starania o przeniesienie kapituły kolegiackiej z podniszczonego kościoła pw. św. Michała do kościoła parafialnego pw. św. Bartłomieja. Kwota 15 tys. złotych uzyskana ze sprzedaży kościoła pw. św. Michała miała być przeznaczona na odnowienie chylącego się ku upadkowi kościoła pw. św. Bartłomieja. W 1732 r. z pierwszego kościoła przeniesiono wszystkie srebra, paramenty i sprzęty kościelne. Suma, jaką zapłacili jezuici za świątynię, miała być przeznaczona na przebudowę kościoła parafialnego. Z różnych powodów jednak, pieniądze uzyskane ze sprzedaży kościoła pw. św. Michała nie trafiły do kasy parafialnej.

W l. 1740-1775 dokonano gruntownej przebudowy w stylu późnobarokowym. Fara zyskała wówczas obecny wygląd – rozebrano wszystkie kaplice, ołtarz główny zostaje umieszczony przy ścianie od strony Wisły, a wejście przeniesione na ścianę od strony rynku. W arkadach ustawiono siedem ołtarzy bocznych w stylu barokowym: św. Barbary, św. Mikołaja, Matki Bożej Bolesnej, Matki Bożej Różańcowej, Serca Jezusowego, św. Bartłomieja i św. Anny Samotrzeć.

W 1865 r. do fary przeniesiono wczesnobarokowy, marmurowy ołtarz główny z kościoła pobenedyktyńskiego św. Wojciecha. Na początku XIX w. została rozebrana gotycka dzwonnica, którą zastąpiono nową, klasycystyczną. W tym samym czasie i stylu powstał również budynek plebanii. Do 1929 r. świątynia była jedynym kościołem parafialnym na terenie Płocka.

W l. 1939-40 wykonano polichromię wnętrza wg projektu Władysława Drapiewskiego. W czasie II wojny światowej fara pw. św. Bartłomieja była jedynym czynnym kościołem w całym dekanacie.

W 2006 r. w czasie prac konserwatorskich pod prezbiterium fary znaleziono dwie olbrzymie krypty pochodzące prawdopodobnie z pierwszego okresu funkcjonowania kościoła. W 2007 r. odkryto pierwotne wejście do świątyni, znajdujące się na miejscu obecnego prezbiterium oraz gotycko-renesansowe okna z XVI wieku. W l. 2013-2014 przeprowadzono rewitalizację kolegiaty. Podczas prac odkryto m.in. rozetę, która znajdowała się w ścianie zach. nad pierwotnym wejściem do świątyni.

Płocka Fara nosiła tytuł kolegiaty do 1819 r., po czym tytuł ten został zniesiony. 2 kwietnia 2015 r., podczas obchodów 940-lecia istnienia diecezji płockiej, bp płocki Piotr Libera po 196 latach przerwy wznowił działanie płockiej kolegiaty pw. św. Michała i podniósł kościół pw. św. Bartłomieja do rangi kolegiaty.

Model 3D

Opis

Wolnostojący kościół usytuowany jest na skarpie wiślanej, w parceli wyznaczonej przez ulice Kazimierza Wielkiego i Piekarską, wychodzące z zach. narożnika Starego Rynku.

Świątynia jednonawowa z wnękami, wzniesiona jest na planie prostokąta, zakończona pięciobocznie od wschodu. Na bryłę zew. składa się wydłużony korpus nawowy, nakryty wysokim, dwuspadowym dachem z sygnaturką. 

Elewacje z artykulacją pionową osiągniętą poprzez wydłużone okna oraz skarpy przechodzące w pilastry. Podział poziomy zaakcentowany został przez gzyms koronujący. Fasada od strony wsch., łamana, pięcioosiowa, zwieńczona trójkątnym szczytem trójosiowym. Portal umieszczony został na osi głównej. Prostokątne wejście podkreśla nadwieszony nad nim gzyms w kształcie łuku. Pod nim wnęka w profilowanej opasce z inskrypcją: „Tyś prawdziwy Bóg ukryty” w języku polskim, łacińskim i hebrajskim. Powyżej, na osi głównej elewacji, prostokątna płycina z drewnianym krzyżem. Po bokach między kolejnymi skarpami otwory okienne zamknięte łukiem odcinkowym, obramowane opaską z tynku. Pomiędzy ostatnimi skarpami blendy o smuklejszych proporcjach, zamknięte łukiem odcinkowym. Szczyt trójosiowy, w którym dekorację stanowią cztery pilastry: dwa centralne na cokołach, znacznie wysunięte przed lico muru oraz dwa skrajne. Szczyt zdobi centralna blenda dwułuczna, a w strefie cokołowej pilastrów prostokątna płycina. Centralne pilastry zwieńczone są spływami wolutowymi. Półszczyty ozdobione zostały oculusami, obramowane opaską z tynku. Do połowy półszczytów dochodzą wnęki, stanowiące przedłużenie pól pomiędzy skarpami elewacji, z podłuczami rozszerzającymi się ku skrajom.

Elewacje boczne są bliźniacze, gładkie, zwieńczone gzymsem koronującym. Ściany podzielone są sześcioma oknami, zwieńczonymi łukiem odcinkowym. W elewacji zach., oskarpowanej, znajduje się odsłonięty po remoncie relikt portalu pierwotnego wejścia głównego.

Wnętrze jednoprzestrzenne z podwyższonym prezbiterium wyodrębnionym stopniem oraz łukiem tęczowym. Przykrywa je strop plaski z sufitem i fasetą, ozdobiony stiukowymi opaskami. Ściany boczne dzielą nisze arkadowe na filarach przyściennych. Najcenniejszą  ozdobą wnętrza jest wczesnobarokowy, marmurowy ołtarz główny. Powstał w l. 1620-1630 wg projektu Matteo Castelliego. Został przeniesiony do fary w 1856 r. z likwidowanego kościoła pw. św. Wojciecha. Spośród zabytków sztuki sakralnej na uwagę zasługuje także ambona i organy z XVIII w., chrzcielnica murowana oraz komplet sreber kościelnych (monstrancja, kielich, puszka, krzyż ołtarzowy, lampa wieczna) będące darem cara Mikołaja I z 1842 roku. Wyróżniają się również dwa obrazy w srebrnych koszulkach, znajdujące się w ołtarzach bocznych: Pieta z XVII w. pochodząca z kościoła pw. św. Michała i osiemnastowieczna Matka Boża Różańcowa z kościoła Dominikanów. 

Na terenie przykościelnym uwagę zwracają dwie figury: Matki Bożej oraz św. Barbary. Figura ta stoi na kamiennym otoczaku wydobytym z dna Wisły w 1910 roku.

Kościół można zwiedzać przed i po nabożeństwach, które odbywają się: w dni powszednie w godz.: 7:00, 10:00 (1. piątek miesiąca), 18:00; w niedziele i święta w godz.: 7:00, 9:00, 10:30, 12:00 i 18:00.

Bartłomiej Modrzewski, NID OTW, 07.06.2019 r.

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: gotycki

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_14_BK.182924, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_14_BK.247313