Jego budowa w trudnych dla Polaków czasach Kulturkampfu, wiąże się z potrzebą społeczną i jest symbolem religijności i pobożności ludowej.

Historia

Historia powstania kalwarii związana jest z osobą księdza ks. Jan Alojzego Ficka, który po powrocie z pielgrzymki do Rzymu w 1854 r. podjął decyzję o budowie kalwarii w Piekarach Śląskich, na wzgórzu zwanym Cerekwicą, gdzie w XIII w. wzniesiono pierwszy piekarski kościół katolicki. Po śmierci księdza Ficka w 1862 r., jego następca ks. Bernard Purkop kontynuował działania poprzednika. W 1869 r. podjął próbę zabudowy wzgórza. Do dnia jego śmierci w 1882 r. wzniesiono Grób Boży oraz pięć innych kaplic. Kolejnym proboszczem, który kontynuował prace na wzgórzu Cerekwica był ks. Leopold Nerlich. Postanowił opracować nowe plany Kalwarii. Poprosił o ich przygotowanie swojego przyjaciela franciszkanina o. Władysława Schneidera. Wykorzystując swoje doświadczenie misjonarza w ziemi świętej, o. Schneider rozplanował układ założenia w taki sposób, aby różne grupy pątników mogły odprawiać nabożeństwo w tym samym czasie nie przeszkadzając sobie wzajemnie. Plany te przekazano architektowi Paulowi Jackischowi, który wykonał projekty poszczególnych obiektów. Budowę rozpoczęto w 1887 r., przekształcono wybudowane przez ks. Purkopa Grób Boży na Grób Matki Boskiej, a pozostałe kaplice zastąpiono nowymi. Rok później gotowych było już osiem kaplic oraz Dolina Jozafata, rzeczka Cedron i Góra Oliwna z Grotą i ogrodem Getsemani. W 1889 r. wzniesiono kolejne kaplice Wieczernik i Pałac Kajfasza. W 1891 r. większość kaplic była już gotowa wówczas rozpoczęto budowę kościoła p.w. Zmartwychwstania Pańskiego według projektu architekta Juliusza Kapackiego. Poświęcenie kamienia węgielnego pod budowę świątyni nastąpiło w 1891 r., a prace budowlane trwały do 1893 r. Ostatnim etapem zabudowy Kalwarii w 1894-1895 r. było rozmieszenie, w południowej, zachodniej i wschodniej części muru otaczającego wzgórze, kaplic różańcowych. Ogółem na wzgórzu ulokowano obok kaplic tzw. wielkiej drogi krzyżowej, dziesięć obiektów dodatkowych związanych z Męką Chrystusa, oraz piętnaście kaplic różańcowych. Ks. Nerlich zmarł w 1894 r. nie kończąc budowy założenia, prace kontynuował jego brat ks. Karol Nerlich. Uroczyste poświęcenie kalwarii odbyło się w 1896 r..

Opis

Zespół zabudowy Kalwarii Piekarskiej imienia Najświętszej Marii Panny i św. Bartłomieja w Piekarach Śląskich usytuowany jest w centrum miasta na południe od kościoła p. w. NMP i św. Bartłomieja, na wzgórzu zwanym Cerekwicą. Otoczony murowanym ogrodzeniem. Centralnym elementem kompozycji jest kościół p.w. Zmartwychwstania Pańskiego wzniesiony w stylu neogotyckim. Orientowany. Murowany z cegły na kamiennym cokole, nietynkowany. Trójnawowy, z węższym prezbiterium zamkniętym trójbocznie. Do korpusu od północy przylega wielobocznie zamknięta zakrystia i kruchty jedna od strony północnej druga od południowej. Nad nawą od strony zachodniej dominuje czworoboczna wieża, poprzedzona dwukondygnacyjnymi, otwartymi kruchtami, zamkniętymi ostrołukowo, mieszczącymi trzy stacje drogi krzyżowej XI, XII, XIII, w formie kompozycji rzeźbiarskiej. Kruchty nakrywają dwuspadowe daszki. Nad nimi partia ściany opracowana schodkowo z licznymi sterczynami. Wieża w wyższej partii jest ośmioboczna, zwieńczona iglicą. Pozostałe elewacje urozmaicone są szkarpami, pomiędzy którymi rozmieszczono ostrołuczne otwory okienne. Kościół otoczony jest od południa, zachodu i wschodu trzema pierścieniami ścieżek. Najmniejszy pierścień znajduje się przy kościele, najobszerniejszy rozmieszczono u podstawy wzgórza. Przy pierwszym z nich usytuowano jedenaście kubaturowych stacji Męki Pańskiej, różniących się formalnie, ukształtowanych w stylu neogotyckim, neobarokowym, neoklasycystycznym lub w stylu historyzmu. Pozostałe trzy stacje w formie kompozycji rzeźbiarskich wkomponowano w ostrołukowe nisze elewacji zachodniej kościoła. W linii drugiego pierścienia rozlokowano historyczne miejsca upamiętniające wydarzenia sprzed osądzenia Jezusa oraz kaplice niezwiązane z programem pasyjnym. Siedem pierwszych jest kubaturowych, natomiast pozostałe trzy są niekubaturowe. Kolejno są to: Wieczernik, Cnota i Grupy rzeźbiarskie dla zobrazowania Modlitwy w Ogrójcu, Pałac Annasza, Pałac Kajfasza, Dom Piłata, Pałac Heroda, Kaplica św. Heleny, Grób Matki Boskiej, Kaplica świętego Szczepana, Brama wschodnia do Jerozolimy, Most na rzece Cedron. Trzeci pierścień, stanowią kaplice różańcowe poświęcone kultowi Matki Boskiej, rozmieszczone w linii muru obiegającego wzgórze, różniące się od siebie stylowo. Pięć z nich wykonano w stylu neorenesansowym, kolejne pięć w neogotyckim, a następne w neobarokowym.

Obiekt dostępny dla zwiedzających.

Oprac. Dorota Bajowska, OT NID w Katowicach, 29-11-2015 r.