Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

forty - Zabytek.pl

forty


architektura obronna XIX w. Piątnica Poduchowna

Adres
Piątnica Poduchowna

Lokalizacja
woj. podlaskie, pow. łomżyński, gm. Piątnica

Jest to najlepiej zachowany i najsilniej rozwinięty przyczółek mostowy na Narwi z przełomu XIX i XX w., wybitne dzieło budownictwa obronnego, inżynierii wojskowej, przykład rosyjskiego budownictwa militarnego.

Trzy zachowane forty, połączone systemem potężnych wałów i fos rozwijają się w rodzaju zielonego amfiteatru, wznoszącego się powyżej 50 m ponad poziom brzegów Narwi, co przydaje im wybitnych walorów krajobrazowych.

Historia

Forty w Piątnicy Poduchownej (trzy potężne forty połączone systemem wałów i fos w zespół o nazwie „Główna Osłona”) są fragmentem XIX-wiecznych umocnień Twierdzy Łomża. Pięć fortów Twierdzy zaczęto budować w 1887 roku. Były to najpierw ziemne reduty, następnie 3 forty w Piątnicy rozbudowano w 1890 r. dodając elementy betonowe - koszary szyjowe dla załogi, kojce przeciwskarpowe, galerie. Forty w Piątnicy pierwotnie oznaczono numerami I (wsch.), II (środk.) i III (zach.), a następnie przemianowano, zgodnie z rosyjskim alfabetem, na A, B, W. W odróżnieniu od klasycznych twierdz fortowych, obiekty w Piątnicy połączono w ciągły pas obrony, z wałami, fosami, osłoniętą drogą do szybkiego przerzutu wojsk i zaopatrzenia, a także ze schronami biernymi i bojowymi. Ponadto planowano budowę nowych fortów, wysuniętych na przedpole Twierdzy. Głównym budowniczym był gen. Aleksiej Szoszin (wg wzorcowego projektu gen. Wieliczko). Prawdopodobnie rozbudowa nie wyszła poza fazę planowania, a w roku 1909 r. twierdza została skasowana. W 1914 r. stan Twierdzy Łomża wyglądał następująco: na prawym brzegu rzeki od zach. na wsch. znajdowały się forty III, II, I, na lewym brzegu rzeki forty IV, V. Promień twierdzy wynosił 2,7 km. Stacjonowało w niej 36 dział średniego i 8 dział ciężkiego kalibru. W czasie przed i podczas I wojny światowej kwaterował tam I Korpus Turkiestański. Fortyfikacje w Piątnicy stanowiły nowoczesny, jednolity kompleks obronny, ze zwielokrotnionym pokryciem ogniem przedpola, zwłaszcza dróg prowadzących do Łomży. Poszczególne forty miały indywidualny, asymetryczny narys. W 1939 r. Wojsko Polskie wzmocniło fortyfikacje, budując na wałach 12 małych schronów ze stanowiskami broni maszynowej. Umocnienia w Piątnicy były głównym punktem oporu polskich wojsk podczas bitwy pod Łomżą, będącej jedną z bitew kampanii wrześniowej 1939.

Opis

Fortyfikacje w Piątnicy usytuowane są na prawym (wsch.) brzegu Narwi. Od pn.-wsch. rozciąga się fort III (W), od wsch. fort II (B) zwany Centralnym, od, pd.-wsch. I (A). Były one połączone wewnętrzną drogą forteczną, miejscami zachowały się relikty brukowanej nawierzchni. Fort I przy drodze z Łomży do Drozdowa, najlepiej zachowany, składa się z wałów międzyfortowych, kojca flankującego podwórze fortów, fosę w stronę Narwi, betonowych koszar szyjowych z kojcem skarpowym. Bramy na dziedziniec fortowy są częściowo zamurowane. Dziedziniec fortowy otaczał bojowy o wydzielonych stanowiskach artyleryjskich. Fort II przy drodze do Jedwabnego stanowił śródszaniec, spełniający funkcję cytadeli. Znajdują się w jego obrębie m.in. betonowe koszary szyjowe z kojcem skarpowym, betonowe schrony pogotowia w wale czołowym, kojec skarpowy, trzy kaponiery przeciwskarpowe. W wale widoczne są zachowane zygzakowate linie rowów strzeleckich. Koszary miały oprócz izb żołnierskich, izbę komendanta fortu, izby oficerskie, centralę telefoniczną, izbę opatrunkową, kuchnię, magazyn żywności, umywalnie, ustępy, wartownie, wentylatornie. Ogrzewanie było piecowe, oświetlenie - lampy naftowe i świece, później elektryczne. Fort III między drogami do Czarnocina i z Łomży do Stawisk. Jest on jakby lustrzanym odbiciem fortu II. Elementem wspólnym dla wszystkich fortów są rowy fortowe i wały, których wysokość sięga do 5,5 m w zależności od profilu i poziomu wód gruntowych.

Obiekt częściowo dostępny dla zwiedzających, fort II jest własnością prywatną - wejście wymaga każdorazowo zgody właściciela.

Oprac. Tomasz Rogala, OT NID w Białymstoku, 30-11-2015 r.

Rodzaj: architektura obronna

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  inna

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_20_BL.16851, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_20_BL.19790