Jest przykładem szeroko rozpowszechnionej w okresie średniowiecza niewielkiej siedziby pańskiej o cechach obronnych.

Usytuowanie i opis

Grodzisko stożkowate zajmuje całą wyspę na stawie położonym pośród łąk na wschodnim brzegu rzeki Dąbroczni. Usytuowane jest w północnej części wsi, na zachód od zespołu pałacowo-parkowego w Pępowie.

Niewielkie grodzisko kształtu kolistego o średnicy ok. 20 m. Jego wysokość nad lustrem wody wynosi ok. 2,8 m. Od strony południowej do gródka prowadzi grobla. Obiekt dobrze zachowany, porośnięty drzewami. Można przyjąć, że stożkowaty nasyp ziemny był podstawą murowanego (na co wskazuje znalezienie na jego powierzchni fragmentu cegły), kilkukondygnacyjnego, budynku wieżowego. Służył on zarówno do celów mieszkalnych jak i administracyjnych, a także w razie potrzeby bronił, nie tyle przed wielkim najazdem, ale przede wszystkim przed podstawowym wrogiem posiadacza włości - nieprzychylnym sąsiadem, rodzinnym konfliktem majątkowym, grupą nieopłaconego wojska, niezadowolonym chłopstwem czy zwykłą bandą rabusi. Usytuowanie siedziby feudała na wyspie dowodzi, że wygoda mieszkańców całkowicie podporządkowana była walorom obronności, które zapewniały: przewyższenie terenu oraz przeszkoda wodna, która jednocześnie odsuwała stanowisko obrońców od napastników. Stawianie podobnych siedzib potwierdza powszechne przekonanie, że codzienność średniowiecznej wsi polskiej była pasmem częstych konfliktów, których potencjalne skutki starano się łagodzić przez odpowiednie zabezpieczenie domu.

Historia

Stanowisko użytkowano już przypuszczalnie od XIV w. Na obecnym etapie badań niemożliwe jest wskazanie fundatora budowli. Sprawę komplikuje fakt istnienia w średniowiecznym Pępowie dwóch działów majątkowych: część dóbr należała do kapituły katedralnej gnieźnieńskiej, a część była własnością szlachecką. Siedziby obronne wznosili przedstawiciele obu tych warstw społecznych. Prawdopodobnie jednak obiekt był własnością prywatnych posiadaczy Pępowa (Krzekotowskich, później Pampowskich), na co wskazuje też jego lokalizacja w sąsiedztwie późniejszych nowożytnych, zabudowań dworskich o charakterze rezydencjonalnym wznoszonych od XVI wieku.

Stan i wyniki badań

Grodzisko zostało odkryte dopiero w 1975 r. przez E. Kręglewską-Foksowicz. Autopsja i pomiary (plan warstwicowy) Z. Kurnatowskiej, A. Łosińskiej i Z. Bagniewskiego w 1977 r. Na terenie grodziska znaleziono wówczas kilkanaście fragmentów naczyń toczonych barwy ceglastej, m.in. ze śladami szkliwa barwy zielonej i żółtej oraz ułamek cegły.

oprac. Elżbieta Wyrwińska, Pracownia Terenowa w Trzebinach OT w Poznaniu, 21-09-2015 r.