poł. XIX w., Feliksa Księżarskiego (1820-1884), według projektów którego powstało wiele kościołów, dworów i budynków użyteczności publicznej. Obiekt nawiązuje stylowo do budowli rezydencjonalnych późnego gotyku angielskiego epoki Tudorów. Pałac obok neogotyckich rezydencji w Zatorze i Zagórzanach zaprojektowanych przez Franciszka Marię Lanciego (1799-1875), należy do najbardziej udanych realizacji tego typu w Małopolsce. Obiekt znajduje się w bardzo dobrym stanie i wraz z otaczającym go parkiem oprócz wartości architektonicznych zachowuje znaczne walory historyczne i krajobrazowe.

Historia

Paszkówka założona została w XIII w. i była jedną  z wsi z okolic Krakowa należących do możnego rodu Radwanitów. Od XV do poł. XVII w. miejscowość dziedziczyli Paszkowscy, później od XVII, XVIII i w 1. poł. XIX w. posiadali ją Żydowscy, Tęgoborscy, Pruszyńscy i Rottermundowie. Ostatnimi właścicielami dóbr paszkowskich byli Wężykowie herbu Wąż, którzy zakupili miejscowy majątek w 1854 r. W latach 1865-1870 Leonard i Ludwika Wężykowie zbudowali zachowany do dzisiaj neogotycki pałac. W 1947 r. licząca ponad 500 ha posiadłość Wężyków została przejęta przez państwo polskie i rozparcelowana. W latach 50. i 60. XX w. w rezydencji znajdowała się szkoła podstawowa, później ośrodek zdrowia i pieczarkarnia. Po gruntownym remoncie przeprowadzonym na początku lat 70. XX w. (m.in. przebudowa poddasza na cele mieszkalne), pałac zamieniono na dom wycieczkowy. W końcu lat 80. tego stulecia w budynku znajdował się ośrodek wypoczynkowy dla emerytów i rencistów. W 1997 r. zniszczone obiekty zespołu, pałac, spichlerz i park zakupił Amerykanin polskiego pochodzenia, Jan Oleksy. Po przeprowadzeniu gruntownych remontów zabytki zaadaptowano na zespół hotelowo-szkoleniowy (pałac) i rekreacyjny (spichlerz). W pałacu m.in. odrestaurowano i wyeksponowano oryginalny wystrój neorenesansowego salonu.

Opis

Pałac usytuowany jest w środkowej części wsi ok. 800 m na płn.-zach. od kościoła par. pw. Przemienienia Pańskiego. Obiekt otoczony jest parkiem krajobrazowym z 2. poł. XVIII w. o barokowym, geometrycznym układzie przestrzennym. W parku rosną drzewa o wymiarach pomnikowych liczące od 200-300 lat (lipy, dęby, klony, jesiony). Zachowała się także piękna  aleja grabowa. Pałac jest obiektem murowanym z cegły, potynkowanym, trójkondygnacyjnym, złożonym z wysokiego przyziemia, parteru i mieszkalnego poddasza, nakrytym dachami wielopołaciowymi. Zbudowany został na planie wydłużonego wieloboku, z pięcioma ryzalitami i z ośmioboczną wieżą mieszcząca klatkę schodową. Fasada budynku z trzema ryzalitami i wieżą jest niesymetryczna. W ryzalicie środkowym bogato zdobionym sztukaterią umieszczone jest wejście główne nad którym znajduje się balkon. Ryzalit wieńczy tarcza z herbami Wężyk i Ciołek, fundatorów pałacu Leonarda i Ludwiki z Żeleńskich Wężyków. Narożniki wszystkich elementów obiektu zwieńczone są sterczynami w kształcie wieżyczek. W trójbocznym ryzalicie środkowym w elewacji ogrodowej znajduje się salon. Część zachodnią tej elewacji ożywia loggia otwarta arkadami wyciętymi w łuk Tudora. Kształt łuków Tudora mają także zamknięcia otworów okiennych i gzymsy nadokienne. Wszystkie elewacje dekorowane są fryzami złożonymi z płycin ozdobionych maswerkowymi medalionami lub z wnęk-machikuł. W przyziemiu budynku za wejściem głównym znajduje się hol, którego sklepienie krzyżowo-żebrowe  wsparte jest na kamiennych filarach. Reprezentacyjnym pomieszczeniem pałacu jest wysoki, ośmioboczny salon o charakterze renesansowym. Pilastry przy jego ścianach dźwigają przyścienne belkowanie na którym wspiera się kasetonowy strop z okazałą rozetą w części środkowej.

Zabytek dostępny (hotel, restauracja, centrum konferencyjne).

oprac. Tadeusz Śledzikowski, OT NID w Krakowie, 27-12-2015  r.