Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

park - Zabytek.pl

Adres
Oświęcim

Lokalizacja
woj. małopolskie, pow. oświęcimski, gm. Oświęcim (gm. miejska)

Historyczny układ kompozycyjny parku zachowany jest w pierwotnych granicach, tworzy spójną całość i mimo przekształceń jest dobrze czytelny.

Drzewostan parkowy z licznymi okazami starodrzewu ma znaczne walory przyrodnicze i krajobrazowe. Klasycystyczna kaplica-mauzoleum Hallerów jest obiektem o dużym znaczeniu historycznym dla społeczności lokalnej i cennym zabytkiem architektury cmentarnej.

Historia

Pierwsza wzmianka o wsi Dwory pochodzi z 1405 r. W tym czasie miejscowość należała do Księstwa Oświęcimskiego. Od 1457 do 1772 r. była królewszczyzną. Po I rozbiorze Polski miejscowość przeszła w ręce prywatne. Na przełomie XVIII i XIX wieku właścicielami wsi została rodzina Hallerów. Hallerowie założyli park, wykorzystując istniejący starszy drzewostan, później wybudowali dwór, budynki gospodarcze i klasycystyczną kaplicę-mauzoleum. W 2. poł. XIX w. w części parkowej dosadzono drzewa. W końcu XIX w. naprzeciwko parku powstał folwark. W latach 20. XX w. w północnej części zespołu założono sad i szklarnie. W czasie II wojny światowej Niemcy rozbudowali folwark, a na polach dworskich powstały zakłady chemiczne „Buna Werke”. Po 1945 r. majątek Hallerów przejęty został przez miejscowe Państwowe Gospodarstwo Rolne. Od 1964 r. zespół podworski użytkowany był przez Ośrodek Hodowli Zarodowej w Osieku. Zaniedbany park ulegał powolnej degradacji. Zniknęły krzewy ozdobne, częściowemu zatarciu uległy ścieżki parkowe. Budynki otrzymali w użytkowanie pracownicy ośrodka. W dawnym spichlerzu zorganizowano przedszkole. W 1992 r. cały zespół przejęła Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa, a później w użytkowanie miejscowa spółdzielnia rolnicza. Obecnie teren wpisany do rejestru zabytków należy do Gminy Oświęcim, a mieszkania w budynku dawnego dworu do osób prywatnych.

Opis

Park o pow. ok. 5 ha położony jest we wschodniej części Oświęcimia, na obszarze dawnej wsi Dwory, w terenie o urozmaiconej konfiguracji pomiędzy ulicą Zwycięstwa od południa i skarpą wzdłuż której prowadzi linia kolejowa Skawina-Oświęcim. Kompozycję parku można określić jako zwartą swobodną. Park ma nieregularny narys zbliżony do wydłużonego prostokąta. Jego granice zachowane są w pierwotnym, historycznym przebiegu, a wyznacza je zwarty masyw zieleni wysokiej. Założenie parkowe składa się z trzech części rozdzielonych masywami zieleni: części zachodniej z dawnym dworkiem (wnętrze d. zajazdu), części środkowej z terenem d. sadu i ogrodu (wnętrze „salonu ogrodowego”, obecnie pola uprawne) i części wschodniej (wnętrze z kaplicą-mauzoleum Hallerów). Drzewostan parkowy jest głównie liściasty. Najliczniej rosną tu lipy, rzadziej akacje, graby, dęby i brzozy. Drzewa iglaste to m.in. modrzewie, żywotniki i cyprysy. Najstarsze w wieku 150 do 200 lat, rosną w otoczeniu kaplicy i dawnego dworku. Wśród krzewów najczęstszy jest czarny bez i dereń biały. Układ ścieżek parkowych jest częściowo zatarty lub słabo czytelny. Z dawnej zabudowy zachował się dwór ob. budynek mieszkalny, z pocz. XIX w., znacznie przebudowany w latach 1940-1970, murowany, parterowy, prostokątny z dobudówką, nakryty dachem dwuspadowym, spichlerz ob. budynek użyteczności publicznej, z pocz. XIX w., gruntownie przebudowany na przedszkole po 1959 r., murowany, parterowy, prostokątny, nakryty dachem dwuspadowym oraz kaplica-mauzoleum Hallerów. Kaplica zbudowana została na pocz. XIX w. Jest budowlą klasycystyczną, murowaną z cegły, potynkowaną, wzniesioną na planie okręgu, nakrytą baniastą blaszaną kopuła. Ściany na zewnątrz podzielone są siedmioma pilastrami jońskimi podpierającymi belkowanie. Wnętrze jednoprzestrzenne, zabezpieczone masywną ozdobną, metalową kratą ozdobioną uskrzydlonymi główkami aniołków. W klasycystycznym ołtarzu znajdują się figury Matki Boskiej i św. Barbary. Po posadzką mieści się krypta z pochówkami członków rodziny Hallerów, ostatnich właścieli Dworów: Barbary Haller-Rottmanowej (zm. 1805), jej męża Ignacego Rottmana (zm. 1815), Cezarego Hallera, brata generała Józefa Hallera, majora Wojsk Polskich, poległego w 1919 r. w bitwie z wojskami czeskimi pod Kończycami Małymi koło Zebrzydowic i jego syna Antoniego Hallera (zm. 1971). Kaplica została gruntownie odnowiona w 2010 r. z inicjatywy Urzędu Miasta Oświęcim.

Obiekt dostępny.

oprac. Tadeusz Śledzikowski, OT NID w Krakowie, 27-04.2015 r.

Rodzaj: park

Styl architektoniczny: krajobrazowy

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_12_ZZ.54038, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_12_ZZ.19845