Historia

Najstarsza informacja o osadzie Ostrowąs oraz istniejącym w niej kościele (pierwotnie pw. św. Józefa) pochodzi z 1185 roku. Miejscowość była własnością norbertanek z Płocka. W latach 1325-1327 erygowano parafię. Pierwsza drewniana świątynia pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny powstała w 1527 r. i przetrwała sto lat. W 1631 r. Albert Słupski, przełożony klasztoru Norbertanów z Płocka, wystawił kolejny kościół, zbudowany z drewna modrzewiowego i pokryty dachówką. Konsekracji świątyni dokonał bp włocławski, Mikołaj Gniewosz, w 1672 roku. Główny ołtarz kościelny, na którym znajdował się cudowny obraz NMP, cieszył się przywilejami stolicy apostolskiej. W 1816 roku, po kasacie zakonu norbertańskiego, mocno zniszczony kościół został zdemontowany, a z pozostałych po nim materiałów wybudowano kapliczkę. Budowę murowanego kościoła rozpoczęto w 1864 roku. Nową świątynię wzniesiono w ciągu trzech lat, jednak w niedługim czasie została rozmontowana, ponieważ błędy konstrukcyjne uniemożliwiły dalsze prace. Obecny kościół powstawał w latach 1914-1921. Budowę prowadził ówczesny proboszcz ks. Szymon Wołosiewicz. Uroczystej konsekracji kościoła dokonał w 1925 r. bp włocławski Wojciech Owczarek. W czasie II wojny światowej Niemcy przeznaczyli kościół na magazyn meblowy. Po zakończeniu okupacji usunięto zniszczenia i oddano świątynię do użytku liturgicznego. W latach 1950-1978 parafia pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Ostrowąsie znajdowała się pod opieką księży michaelitów, od 1978 r. wróciła pod opiekę duchowieństwa diecezjalnego. Proboszczem, który objął wówczas sprawowanie pieczy nad parafią, był ks. Jan Matusiak. Zorganizował on sanktuarium i przygotował uroczystości koronacyjne obrazu w 1986 roku. W latach 1985-1986 przeprowadzono remont elewacji, odświeżenie polichromii, wymianę pokrycia dachowego.

Opis

Kościół zlokalizowany na wschodnim krańcu wsi, posadowiony na zboczu niewielkiego wzniesienia nad zachodnim brzegiem jeziora Ostrowąs. Budynek bez cech stylowych, o rozczłonkowanej bryle architektonicznej, nieorientowany. Założony na planie nieregularnego wieloboku, zbliżonego do prostokąta z transeptem. Kościół murowany z cegły na cokole z ciosów kamienia, obustronnie tynkowany. Korpus nawowy, transept i prezbiterium o równej wysokości, z dachami dwuspadowymi krytymi blachą. Na skrzyżowaniu kalenic usytuowana wieżyczka na sygnaturkę z latarnią, zwieńczona wydatnym, czteropołaciowym hełmem baniastym. Fasada pd.-zach. zaakcentowana czterokondygnacyjną wieżą, uskokowo zwężającą się ku górze, przykrytą dachem czteropołaciowym. W przyziemiu na osi usytuowany półkoliście zamknięty otwór wejściowy, flankowany dwoma ślepymi arkadami o analogicznej formie. Kondygnacje oddzielone gzymsami kordonowymi, wypełnione otworami okiennymi i blendami o zróżnicowanym kształcie, w dekoracyjnych obramieniach. Równie ozdobna jest elewacja pn.-wsch. (tylna) z usytuowaną w centrum wnęką ołtarzową w formie portalu zwieńczonego trójkątnym szczytem uskokowym. Wnętrze jednonawowe, pseudobazylikowe z transeptem i dwuprzęsłowym korpusem nawowym. Przęsła w dolnej części wydzielone arkadami, wyżej lunetami, w których znalazły się oculusy. Prezbiterium zamknięte trójbocznie, flankowane aneksami (od strony pn.-wsch. prostokątna zakrystia z dwiema przybudówkami, od strony pn.-zach. kaplica zamknięta półkolistą apsydą), oddzielone od nawy półkolistym otworem tęczowym. W ramionach transeptu, wydzielonych półkolistymi arkadami, usytuowano wnęki ołtarzowe. Wnętrze kościoła nakryte sklepieniami krzyżowo-kolebkowymi na gurtach (w korpusie i kruchcie), sklepienie hemisferyczne z lunetami (w prezbiterium), kolebkowe (w zakrystii). Otwory okienne i blendy o zróżnicowanej formie. Ściany wewnętrzne ozdobione bogatą polichromią malarską (figuralno-ornamentalną) w technice sgrafitto. Wyposażenie kościoła różnorodne. Na szczególną uwagę zasługują: barokowy wizerunek Najświętszej Maryi Panny Ostrowąskiej z Dzieciątkiem, gotycki relikwiarz (koniec XV w.), neobarokowa chrzcielnica (I poł. XIX w.) oraz barokowe obrazy: „Św. Rodzina ze św. Janem Chrzcicielem” (I poł. XVII w.), „Przemienienie Pańskie” (XVIII wiek).

Zabytek dostępny.

Oprac. Bernardeta Popek- Olszowa, OT NID w Toruniu, 18-11-2015 r.