XV wieku powstałego z fundacji Sędziwoja Ostroroga, przedstawiciela możnego rodu wielce zasłużonego dla rozwoju Wielkopolski obok Szamotulskich i następnie Górków. Wielokrotnie niszczony, był odbudowywany. Po pożarze w 1776 roku rozebrano górną część gotyckich murów i nadano świątyni formę barokową. Z tego okresu pochodzi malatura stropu, wystrój wnętrza, rokokowe wyposażenie oraz brama kościelna wraz z murem. Mimo zmian w XVIII w. nadal widoczny jest gotycki charakter kościoła.

Historia

Pierwsze wzmianki o Ostrorogu pochodzą z 1383 r. i istniejącym tam fortalicjum. W 1396 r. wzmiankowany był kościół pw. św. Jakuba, ale w pobliskiej wsi Piaskowo (tenże rozebrano ok. 1818 r.). Lokacja miasta Ostroroga na surowym korzeniu miała miejsce przed 1412 rokiem. Odnowienie lokacji miało miejsce w 1546 r. Miasto prywatne, do 1636 r. własność Nałęczów Ostrorogów, następnie Potockich, Radziwiłłów, od poł. wieku XVIII Kwileckich. W 2 połowie XVI i w XVII w. ważny Ośrodek Braci Czeskich, siedziba Jednoty, seminarium, biblioteka. Pierwszy kościół w Ostrorogu wzmiankowany był w 1419 r.; w latach 1419-1505 nosił wezwanie św. Jana Chrzciciela. W 1432 r. miała miejsce erekcja prepozytury i kolegium mansjonarzy i zapewne budowa gotyckiego kościoła. W latach 1555-1636 kościół był w użytkowaniu Braci Czeskich. W 1637 r. kościół otrzymał wezwanie Wniebowzięcia NMP. W ciągu XVI w. był dwukrotnie niszczony pożarami i odbudowywany. Po pożarze kościoła w 1776 r., odbyła się przebudowa dzięki staraniom ówczesnego właściciela miasta Adama Kwileckiego. Rozebrano do połowy mury główne, usunięto z wnętrza wszystkie nagrobki, ścięto dwa narożniki, dobudowano nową zakrystię za prezbiterium oraz kruchtę od strony południowej, a kościołowi nadano formę barokową. Malatura stropu oraz wyposażenie.

W 1776 r. wybudowano mur z trójarkadową bramą, a w 1971 r. odbyły się prace dekarskie i malowanie wnętrza. W latach 1993-1995 miały miejsce prace przy polichromii stropu; wymiana okien na nowe drewniane wykonane na wzór starych.

Opis

Ostroróg to niewielkie miasto na Pojezierzu Poznańskim, nad Ostrorogą, lewym dopływem Warty, na północnym brzegu Jez. Wielkiego, przy szosie Szamotuły-Wronki. Ośrodkiem rozplanowania czworoboczny rynek z pięcioma wlotami ulic.

Kościół parafialny położony poza północnym blokiem przyrynkowym, przy ul. Kościelnej i Kapłańskiej. Z pozostałych stron graniczy z terenem plebanii i podwórzem gospodarczym probostwa. Teren wokół kościoła - d. cmentarz przykościelny, na rzucie nieregularnego prostokąta o ściętych narożach obwiedziony murem z cegły na fundamencie z kamienia polnego. Od zewnątrz mur ozdobiony prostymi szerokimi lizenami połączonymi prostym pasem podokapowym, od wewnątrz otynkowany gładko. W murze znajdują się dwie bramy - jedna barokowa w narożniku południowo-zachodnim, druga nowsza w części wsch. prowadząca do probostwa. Barokowa brama murowana z cegły, otynkowana, 3-przęsłowa o wywyższonej środkowej części.

Kościół murowany z cegły, orientowany, trójnawowy, pięcioprzęsłowy, z niewyodrębnionym zamkniętym prosto prezbiterium. Założony na planie prostokąta o ściętych narożnikach południowo-zachodnim i północno-wschodnim. Od zachodu znajduje się czterokondygnacyjna wieża na planie kwadratu z kruchtą w przyziemiu, częściowo wtopiona w bryłę kościoła, a od północy dawna zakrystia, zamieniona na kaplicę. Za prezbiterium usytuowana obecna zakrystia, a od południa niewielka kruchta. Bryła kościoła opięta jest dwuskokowymi szkarpami, wieża natomiast trójskokowymi. Okna zamknięte odcinkiem łuku, w skromnych ramach. Bryłę kościoła wieńczy dwuspadowy dach, pokryty dachówką. W wieży wąskie okna, pierwotnie gotyckie, obecnie zamknięte łukiem. Wieża zwieńczona hełmem pokrytym blachą, zwieńczonym ostrosłupowo. Szczyt wschodni prezbiterium i półszczyty zachodnie przy wieży późnobarokowe, ze spływami wolutowymi, z pilasterkami i owalnymi płycinami. Podobnie ukształtowany szczyt kruchty pd. z półkolistym frontonem, w którym znajduje się herb Śreniawa i litery AK - Adama Kwileckiego umieszczone wśród sztukaterii o motywach rokokowych. Z kruchty południowej prowadzi do wnętrza kościoła późnogotycki portal z profilowanej cegły.

Wewnątrz nawa główna dająca wrażenie dość długiego słabo oświetlonego tunelu, otwarta do naw bocznych arkadami na czworobocznych filarach. Arkady zamknięte półkoliście, a ściany opilastrowane i zwieńczone gzymsem. Strop kościoła drewniany, pokryty polichromią z ok. 1776 r. W nawie głównej Kazanie św. Jana Chrzciciela, Chrzest Chrystusa, Ścięcie św. Jana oraz Uczta Herodiady. W nawie północnej Stworzenie Adama, Grzech Pierworodny i Wypędzenie z raju, a w południowej m.in. Wniebowzięcie NMP. Chór muzyczny późnobarokowy, murowany, wsparty na arkadzie o łuku koszowym, opilastrowany, o wybrzuszonym parapecie. Wyposażenie kościoła przeważnie rokokowe z ok. 1776 r.. Między innymi pięć ołtarzy, ambona i prospekt organowy.

Obiekt dostępny dla zwiedzających. Możliwość zwiedzania po wcześniejszym uzgodnieniu. Bliższe informacje na temat parafii oraz godziny Mszy Św. są podane na stronie internetowej archidiecezji poznańskiej: www.archpoznan.pl

Oprac. Teresa Palacz, OT NID w Poznaniu, 07.11.2014 r.