grodzisko, st. 1 - Zabytek.pl
Adres
Ortel Książęcy Pierwszy
Lokalizacja
woj. lubelskie, pow. bialski, gm. Biała Podlaska
Stanowi cenne źródło do poznania budownictwa grodowego z okresu wczesnego średniowiecza.
Usytuowanie i opis
Grodzisko w Ortelu Książęcym, w starszej literaturze znane jako grodzisko w Dokudowie, jest położone ok. 1,5 km na północny-wschód od zwartej zabudowy wsi Dokudów i około 500 m na wschód od drogi z Dokudowa do Ortelu Książęcego, na podmokłych łąkach, w rozległej dolinie pomiędzy rzekami Żarnicą i Zielawą. Jego lokalna nazwa to „Manastyr“.
Grodzisko tworzy w terenie formę stożkowatego nasypu ziemnego, o płaskiej powierzchni, wznoszącego się ok. 5 m ponad powierzchnię ziemi. Średnica owalnego w rzucie obiektu wynosi 30 m. W części północnej gródka znajduje się rozległe obniżenie o głębokości 1,5-2,5 m. W pozostałej części nasypu występują liczne wkopy rabunkowe?, zaś u jego zachodniej podstawy, ślady po wybieraniu piasku. W zachodniej części nasypu stoi metalowy krzyż, obok niego ułożony kamień z napisem: „Twój Sługa Panie“. Obecnie teren grodziska jest nieużytkiem, który intensywnie porastają drzewa i krzewy. Na północny wschód od gródka rozciąga się rozległa osada (stanowisko nr 15) o powierzchni 6-7 ha, która może być pozostałością tzw. przygródka.
Dokudów, jako Lewkowo, został założony przez Lwa Bohowitynowicza (Bohowityna?) na prawie magdeburskim w 1504 roku. Znany jest przywilej lokacyjny króla Aleksandra z roku 1504 nadający prawo wolnego jarmarku i prawo budowy zamku na miejscu starego grodziska w widłach Zielawy i Żarnicy. W dokumentach z 1529 roku jest już wymienione miasteczko Dokudów. W XVI w. było ono własnością Bohowitynów i wchodziło w skład dóbr Ortel (Wortel), w 1580 wzmiankowano w nim fundację monasteru. O „horodyszczach“ w rejonie Dokudowa wspominały Akta Grodzkie Brzeskie.
W XX wieku , w okresie powojennym, gródek został częściwo zniszczony w dolnych partiach od strony zachodniej na skutek rabunkowej eksploatacji piasku.
Historia
W oparciu o wyniki badań archeologicznych można przyjąć, że gród funkcjonował w okresie wczesnego średniowiecza, od XI do XII wieku.
Stan i wyniki badań
Badania archeologiczne na stanowisku przeprowadził w 1960 roku Zygmunt Ślusarski z Muzeum Okręgowego w Lublinie.
Badania powierzchniowe w ramach Archeologicznego Zdjęcia Polski wykonał w 1985 roku Sławomir Żółkowski.
Archeologiczne badania wykopaliskowe o o bardzo niewielkim zakresie wykazały jedynie na podstawie znalezisk fragmentów naczyń glinianych, że gródek można wstępnie datować na XI-XII wiek.
W trakcie badań powierzchniowych przeprowadzonych w ramach Archeologicznego Zdjęcia Polskli, zebrano z powierzchni (kretowin) 7 fragmentów naczyń glinianych datowanych na XII wiek. Istnieje przypuszczenie, że teren byłego gródka w 1580 roku stał się miejscem lokalizacji monasteru fundacji Bohowitynów. Nie potwierdziły tego dotychczasowe badania wykopaliskowe, ale pośrednio świadczą o tym opowieści zachowane w pamięci miejscowej ludności, zwłaszcza legenda"Monastyrska Góra". Rozległa osada, rozciągająca się od strony północno-wschodniej gródka jest datowana na podstawie znalezisk powierzchniowych na XI-XIII wiek.
Dostęp do zabytku bez ograniczeń.
oprac. Ewa Prusicka, OT NID Lublin, 04-04-2016 r.
Rodzaj: grodzisko
Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_A_06_AR.1160, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_06_AR.1781407