Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

dom podcieniowy - Zabytek.pl

dom podcieniowy


budynek mieszkalny 1802 r. Orłowo

Adres
Orłowo, Żuławska 66

Lokalizacja
woj. pomorskie, pow. nowodworski, gm. Nowy Dwór Gdański - obszar wiejski

Należy do wyróżniającej się grupy domów podcieniowych wzniesionych przez budowniczego Petera Loewena.

Autorstwo Loewena zostało potwierdzone inskrypcją wykonaną na ścianie czołowej podcienia i w nadprożu drzwi frontowych.

Historia

Dom został zbudowany w 1802 r. przez budowniczego Petera Loewena dla Corneliusa Froese (PETER LOEWEN/ BAU MEISTER/ CORNELIUS FROESE BAU HERR • ANNO 1802). Pierwotnie dom stał w obrębie dużej zagrody, na którą składały się: obora, chlew, spichrz i zamykająca całość od pn.-zachodu duża stodoła oraz usytuowany w najbliższym sąsiedztwie domu - budynek piekarni. Ok. 1916 wnętrzu domu uległo częściowemu przekształceniu, przed 1945 w obrębie bocznego szczytu wymieniono deskowanie i stolarkę okienną. Powojenne użytkowanie domu przez dwie rodziny doprowadziło do wprowadzenia we wnętrzu wtórnych podziałów i całkowitego zniszczenia podcienia gospodarczego (tylnego). W 1959 r. przeprowadzono prace konserwatorskie przy podcieniu, ale zaniedbania w kolejnych dziesięcioleciach sprawiły, że ok. 2000 r. dom znajdował się w katastrofalnym stanie. W 2012 r., nowy właściciel rozpoczął generalny remont, który objął w pierwszej kolejności wychylony od pionu podcień. Obecnie zakończono już prace przy konstrukcji i elewacjach budynku, trwa remont wnętrza.

Opis

Zabytek usytuowany w zachodniej części wsi w obrębie sztucznie usypanej kolonii terpowej, oddalony ok. 300 m od głównej drogi, ustawiony w stosunku do niej kalenicowo, podcieniem zwrócony w kierunku południowo-wschodnim. Dom stanowił pierwotnie element obszernej zagrody, z której do dziś pozostała ruina obory i chlewu. W systematyce domów podcieniowych zaliczany jest do tzw. III typu i reprezentuje końcowe stadium ewolucji tych obiektów. Stylistyczna konwencja doby klasycyzmu przenika się w jego dekoracji z wcześniejszym, późnobarokowym zdobnictwem. Obiekt wzniesiony na rzucie prostokąta, parterowy, podpiwniczony z wysokim dwuspadowym dachem kryjącym dwie kondygnacje. Na osi ściany frontowej piętrowy podcień wparty na 4 słupach (po 2 słupy dodatkowo na bokach podcienia); kalenica dachu podcienia prostopadła do kalenicy budynku i na tej samej wysokości. Przyziemie (zarówno ściany zewnętrzne jak i wewnętrzne) drewniane wzniesione w konstrukcji wieńcowej na ceglanej podmurówce, ściany piętra nad podcieniem i ściany poddasza w konstrukcji szkieletowej z wypełnieniem ceglanym. Murowane ściany ciemnej kuchni przechodzą ponad dachem w okrągły komin. Stropy drewniane, nad piwnicą częściowo ceramiczne na belkach stalowych; więźba drewniana, jętkowa (dwa poziomy jętek), dach kryty dachówką holenderką. Elewacja frontowa symetryczna siedmioosiowa, trzy osie środkowe (z wejściem głównym) ujęte czterosłupowym podcieniem. Podpory podcienia maja typowa dla Loewena formę kolumn zaopatrzonych w bazy i kapitele o stylizowanych jońskich głowicach. Belkowanie podcienia operuje gładką belką architrawu, fryzem wypełnionym drobną żółtą cegłą i nietypowym wolutowym, profilowanym gzymsem. Ten wolutowy motyw powtórzono dodatkowo na poziomie belki oczepowej piętra, nadając domowi bardzo charakterystyczny, mocno zindywidualizowany wyraz. Portal ujęty kolumnami na wysokich cokołach, głowice stylizowane na jońskie, belkowanie rzeźbione z inskrypcją na fryzie. Drzwi dwuskrzydłowe, trójpolowe o żłobkowanych płycinach i rozetowych dekoracjach. Wykroje okien prostokątne, okna ościeżnicowe, dwudzielne, sześciopolowe. Układ wnętrza dwutraktowy, trójpasmowy, od frontu na osi podcienia sień, po jej prawej i lewej stronie odpowiednio - mała i wielka izba. W trakcie tylnym sień gospodarcza ze schodami na poddasze, w części środkowej czarna kuchnia a po bokach pozostałe pomieszczenia. Na pierwszym poziomie poddaszu trzy pomieszczenia, środkowe w obrębie podcienia doświetlone oknami z trzech stron. We wnętrzu zachowana częściowo stolarka drzwiowa o żłobkowanych skrzydłach, kamienna posadzka sieni gospodarczej i fragmenty dekoracji malarskiej ścian.

Własność prywatna. Obiekt dostępny zewnątrz.

Oprac. Krystyna Babnis, OT NID w Gdańsku, 20.09.2015 r.

Rodzaj: budynek mieszkalny

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  drewniane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_22_BK.41424, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_22_BK.286176