Usytuowanie i opis

Stanowisko zlokalizowane jest ok. 450 m na północ od zabudowań przysiółka Oreniczki, w zalewowej dolinie Bzury, na północnym brzegu rzeki Malina, będącej jej prawobrzeżnym dopływem. Obiekt noszący lokalną nazwę „Łysa Góra”, a przez miejscową ludność nazywany również „Kopcem Tatarskim” założono na naturalnym, wysokim na ok. 3,5 wyniesieniu, powstałym na skutek procesów aluwialnych lub w wyniku działania lodowca. Obecnie w odległości ok. 140 m na południowy wschód od kopca przebiega autostrada A1 (ok. 268,9 km), zaś bezpośrednio przy jego północnym stoku poprowadzono, pokrytą obecnie na tym odcinku asfaltem, drogę łączącą Oreniczki z wsią Rogoszyn.

Kopiec o formie stożka ze ściętym wierzchołkiem i stromymi stokami, mierzy u podstawy 45-50 m i ma ok. 7 m wysokości. Od południa i zachodu otaczają go zalewowe nieużytki i łąki, zaś od północy - za drogą Oreniczki - Rogoszyn - znajduje się niewielki sosnowy lasek. Dziś kopiec jest nieużytkiem, w większości porośniętym trawą, a u podstawy również olszyną i krzewami. Jest on w swej północnej partii niszczony przy okazji kolejnych remontów ww. drogi.

Historia

Miejscowość Orenice (Stare), z którą mógł być pierwotnie związany omawiany obiekt wymieniana jest w przekazach pisanych począwszy od 1386 r., gdy jej właściciel Grzymisław de Orin zawiera z Raciborem de Kozel ugodę o dzierżeniu po połowie ...totum districtum circa Orinice..., do czasu spłaty przez Grzymisława 80 kóp groszy. Według zapisu w księdze poborowej z 1576 r. wieś ta należała do drobnej szlachty, wśród której najwięcej było Orińskich-Oryńskich. Z kolei o istnieniu Oreniczek jako samodzielnego punktu osadniczego informuje dopiero opracowana na początku XVI w. Liber beneficjorum Jana Łaskiego. Zapewne jednak wyodrębniły się one z Orenic wskutek działów rodzinnych mających miejsce jeszcze w XV w.

Obiekt użytkowano od 2. połoły XIV do początku XV w. Na obecnym etapie badań niemożliwe jest wskazanie fundatora budowli, mógł nim być jednak wzmiankowany w 1386 r. Grzymisław de Orin. Przyczyną upadku warowni był pożar.

Stan i wyniki badań

W 1938 i 1948 r. obiekt określany niekiedy w literaturze jako grodzisko w Orenicach, objęty został badaniami powierzchniowymi prowadzonymi odpowiednio przez Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie i Muzeum Archeologiczne w Łodzi (ob. Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi). W latach 1986-1987 na stanowisku badania archeologiczne prowadzili Leszek Kajzer i Marek Kołaczyk. Pracami wykopaliskowymi objęto powierzchnię 69 m2, głównie na wierzchołku i południowym stoku kopca, a jeden z dziesięciu wykopów założono w odległości 50 m od niego. W trakcie badań w południowo-zachodniej części nadsypanego piaskiem o ok. 3,5 m kopca, umocnionego następnie drewnianym moszczeniem i pokrytego glinianym płaszczem odsłonięto pozostałości po drewnianym, zrębowym (?), zapewne dwu-, trzykondygnacyjnym, prostokątnym budynku mierzącym 6 x 6,5 m. Zebrano ponad 1600 ułamków naczyń glinianych, ok. 800 kości zwierzęcych i 54 przedmioty żelazne (m.in. elementy rzędu końskiego i oporządzenia jeździeckiego, gwoździe, okucia drzwiowe, klucze, groty bełtów, hak do naciągania kuszy).

Zabytek dostępny bez ograniczeń.

Oprac. Janusz Pietrzak, 18.12.2014 r.