Historia

Obecny pałac w Olszanicy wybudowany został około r. 1905 z inicjatywy Jasińskich (Juścińskich ?) lub Jordanów, o obrębie istniejącego założenia dworskiego, funkcjonującego wcześniej od XVII w. jako fortalicjum, następnie forteca typu bastionowego. Na mapie z 3 ćw. XVIII w. widoczny jest zespół zabudowań usytuowany na wyspie otoczonej fosą, na mapie sporządzonej po ok. 100 latach na wyspie tej naniesiono już tylko jeden budynek. Na pn., wsch. i zach. od niej widoczny jest park oraz zabudowa mieszkalna i gospodarcza. W założenie wciągnięto wybudowaną wcześniej oficynę z przeł. XIX i XX w. oraz krajobrazowe założenie ogrodowe, w 1905 r. wybudowano także most prowadzący przez fosę do pałacu. W międzywojniu pałac w Olszanicy użytkowany był jako letnisko a zimą jako pensjonat dla narciarzy.

Do czasów współczesnych dotrwał pałac, remontowany w l. 70. XX w., z przekształconym wnętrzem, oraz oficyna, położona w sąsiedztwie pałacu, na wyspie otoczonej fosą. Do założenia wodnego z trzech stron przylega park krajobrazowy.

W założeniu pałacowym funkcjonuje Ośrodek Doskonalenia Kadr Służby Więziennej z hotelem.

Opis

Zespół położony jest w środkowej części wsi, na terenie płaskim w dolinie rzeczki Olszanicy, po pn. stronie drogi Sanok-Ustrzyki Dolne, zwanej pętlą bieszczadzką.

Pałac znajduje się w pd. części założenia, na półwyspie otoczonym przez pełnowodne fosy. Wybudowany został na planie nieregularnym z korytarzem pośrodku, z licznymi ryzalitami i tarasami. Jego podpiwniczona bryła o eklektycznej stylistyce skomponowana jest z piętrowego korpusu przekrytego trzyspadowym dachem z naczółkiem od pd. i zadaszeniem mansardowym na ryzalicie od zach., obudowanego parterową częścią od pn. i wsch. z dachami pulpitowymi. Dominantę wysokościową stanowi wieża ulokowana w pd. narożniku, zwieńczona ostrosłupowym dachem ze sterczynami w formie wieżyczek. Pałac wymurowano z cegły pełnej, dach pokryto blachą miedzianą. Wszystkie elewacje rozplanowano jako asymetryczne, z otworami na wielu poziomach, elewację frontową jako dziewięcioosiową z wejściem głównym w ryzalicie. Na elewacjach zastosowano dekorację architektoniczną w postaci: rystykowanych boni w narożach, profilowanych gzymsów międzykondygnacyjnych i podokapowych, obramień okiennych, nadokienników, kutych balustrad balkonów, kamiennych, tralkowych balustrad tarasów i tarczy herbowej.

Oficyna znajdująca się w bezpośrednim sąsiedztwie pałacu, w odległości ok. 25 m na pn., wybudowana została na rzucie prostokąta z prostokątną dobudówka od pd. Jego podpiwniczona, prosta bryła składa się z prostopadłościennego korpusu przekrytego dachem dwuspadowym i prostopadłościennej przybudówki z dwuspadowym zadaszeniem. Dłuższe elewacje, czteroosiowe i krótsze: jedno- i trzyosiowa wyposażone są w skromna dekoracje w postaci: oblicowanego kamiennymi płytami cokołu, nadokienników, podokienników, okulusów w szczytach frontowych i uskokowej dekoracji szczytu.

Most zlokalizowano od strony zach., od głównego wjazdu na teren założenia. Murowane z cegły przyczółki połączono pełnym łukiem, a jednię obrzeżono balustradą złożoną z sekwencji murowanych oraz przęseł z metalowych prętów.

Pozostałości fortyfikacji ziemnych zachowały się w postaci fosy pełnowodnej wydzielającej wyspę z pałacem, wałów ziemnych, systemu stawów i grobli oraz widocznych w linii brzegowej fosy i kopcu widokowym narysu bastionów.

Park o charakterze krajobrazowym, założony w XIX w. na terenie wcześniejszego założenia obronnego. Czytelne są w nim ślady wałów, grobli i fos. W parku dominują drzewa rodzime, zbiorowiska o charakterze naturalnym. Centralnym elementem układu parku jest pałac na półwyspie, otoczonym przez pełnowodne, rozległe fosy, ciekawym elementem jest kopiec widokowy kryjący w sobie pozostałości bastionu.

Obiekt dostępny dla zwiedzających. W zespole działa kompleks konferencyjno - hotelowy.

Oprac. Barbara Potera, OT NID w Rzeszowie, 17-06-2015 r.