Historia

Kościół pomocniczy pw. św. Rocha w Oławie (do 1945 r. - Ohlau) został wzniesiony lub przebudowany w latach 1602-1604, zapewne w miejscu wzmiankowanej w źródłach średniowiecznej kaplicy szpitalnej. W dokumencie z 26 czerwca 1303 r. został sporządzony zapis dla kaplicy szpitalnej ad St. Swarchardum na przedmieściach Oławy, natomiast w dokumencie z 5 stycznia 1385 r. wymieniona została szpitalna kaplica (capella infirmorum) pw. św. Rocha - wówczas książę brzeski Ludwik I przekazał altarystom tej kaplicy roczny czynsz. Kościół wzniesiono z fundacji katolickiej społeczności Olawy. W 1707 r. przez księżnę Hedwigę Elisabethę von Pfaltz-Neuburg, żonę księcia Jakuba Sobieskiego, został ufundowany obraz ołtarza głównego z przedstawieniem Zwiastowania autorstwa Johanna Claessensa(?). Wówczas - ok. 1707 r. - kościół został odnowiony. Prawdopodobnie wówczas wykonano nowy tynkowy detal elewacji. W latach 1938-1939 podjęto prace konserwatorskie i odnowiono kaplicę na zewnątrz. W przeszłości kościół pełnił funkcję kaplicy pogrzebowej. Kościół remontowany był w latach 1960, 1971 i 1981.

W 1706 r. przed kościołem ustawiono pomnik św. Jana Nepomucena z napisem fundacyjnym zawierającym chronostych w partii cokołu [„ConsfIDens / er V(g)es CaM / GDE / F.F.”]

Pierwotnie przy kościele znajdował się katolicki cmentarz. W 1935 r. cmentarz został zlikwidowany i przekształcony w park dla zakładu dobroczynnego im. św. Józefa (St. Joseph Stift), powstałego w końcu XIX w., usytuowanego w pobliżu kościoła. Po 1945 r. zakład dobroczynny przekształcono w szpital rejonowy, funkcjonujący do 1980 r., a istniejący park uzyskał charakter miejskiego skweru.

Opis

Kościół wraz z terenem dawnego cmentarza usytuowany jest u zbiegu obecnych ulic św. Rocha oraz ul. 1 Maja, poza terenem miasta lokacyjnego, na południe od dawnej bramy miejskiej - Bramy Brzeskiej. Teren dawnego cmentarza rozciąga się po południowej stronie kaplicy. Przy zachodniej kruchcie kościoła ustawiony został kamienny pomnik z figurą św. Jana Nepomucena.

Obecny kościół barokowy, murowany z cegły, orientowany, fasadą skierowany w kierunku ul. 1 Maja. Jednonawowy, z zamkniętym trójbocznie prezbiterium. Od wschodu dobudowana zakrystia, od zachodu do nawy dobudowana czworoboczna kruchta. Korpus kościoła nakryty dachem sześciopołaciowym, o kalenicy równoległej do ul. św. Rocha, nad prezbiterium - trójpołaciowym; zakrystia i kruchta kryte dachami dwuspadowymi. Ponad częścią wschodnią sześcioboczna, drewniana sygnaturka prześwitowa, zwieńczona cebulastym hełmem z gałką i krzyżem. Elewacje artykułowane lizenami i gzymsem podokapowym. Obramienia okien - wyrobione w tynku, zamknięte łukiem półkolistym, uszakowe z łezką i z płaskim kluczem trapezowym. Dekorację podokienną stanowią fartuchowe tablatury. Szczyt kruchty ujęty wolutami.

Wnętrze kościoła salowe, nakryte sufitem z fasetą, od wschodu zamknięte trójbocznym prezbiterium; ściana wschodnia prezbiterium rozczłonkowana trzema wnękami - w centralnej, płytkiej wnęce - obraz ołtarzowy. Od zachodu drewniana empora organowa.

Na uwagę zwraca wyposażenie kościoła: obraz ołtarzowy z przedstawieniem sceny Zwiastowania autorstwa zapewne Johannesa Claessensa(?) (ołtarz rozebrany po 1945 r.); po bokach, w niszach, ustawione dwie barokowe, złocone figury św. Ludwika (?) i św. Jakuba St.; dzwon wg inskrypcji z 1708 r. odlany lub ufundowany przez Petera Brugka [„ANNO 1708. PETER BRUGK”];

Zabytek dostępny.

oprac. Bogna Oszczanowska, OT NID we Wrocławiu, 07-12-2015 r.