Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

zespół klasztorny karmelitów - Zabytek.pl

zespół klasztorny karmelitów


klasztor 1605 r. Obory

Adres
Obory, 38

Lokalizacja
woj. kujawsko-pomorskie, pow. golubsko-dobrzyński, gm. Zbójno

Zespół klasztorny jest jednym z największych tego typu na ziemi dobrzyńskiej.Cechuje się skromną, jednak bardzo jednolitą, architekturą o cechach późnobarokowych.

Stanowi ośrodek kultowy, którego zasięg ulegał w trakcie funkcjonowania konwentu zmianie od początkowo lokalnego do ogólnokrajowego.

Historia

Klasztor założony około 1605 roku z fundacji Łukasza Rudzowskiego i jego żony Anny z Galemskich. Obsadzony karmelitami trzewiczkowymi z konwentu bydgoskiego. Pierwotne drewniane zabudowania, wzniesione na tzw. Grodzisku, spłonęły w trakcie pożaru w 1612 roku. W latach 1617-1618 wystawiona kolejna drewnianą świątynię, tym razem nieco poniżej poprzedniej. Kościół murowany pw. Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny budowany od 1642 roku. Do czasu konsekracji świątyni w 1649 roku ukończona nawa. Drewniane prezbiterium rozebrane i zastąpione murowanym w 1694 roku.  Do korpusu nawowego dobudowana w 1740 roku kaplica Opatrzności Bożej, ufundowana przez Juliusza Dziewanowskiego. W 1747 roku wybudowana zakrystia z lożą, a w latach 1748-1749 wieża po północno zachodniej stronie nawy. Pierwszy drewniany budynek klasztorny, wzniesiono wraz z kościołem około 1605 roku, spłonął w 1636 roku. Od 1647 roku odbudowywany jako murowany. Rozbudowany około roku 1718. Obecną formę otrzymał w latach 1741-1753. W roku 1756 zespół kościoła i klasztoru został otoczony od południa murem z trójprzelotową bramą o cechach barokowych. W 1821 roku klasztor częściowo spalony, odbudowany cztery lata później. Na szczycie wzniesienia, w miejscu pierwotnej fundacji klasztoru, w XVIII wieku wybudowano kaplica Świętego Krzyża. Po powstaniu styczniowym, ukazem carskim z listopada 1864 roku, klasztor zamieniony w tzw. klasztor etatowy - miejsce internowania księży i kleryków. Pod koniec XIX wieku przy klasztorze działała szkoła elementarna i nowicjat. Konwent zagrożony całkowitą kasatą w 1904 roku. Ukaz o kasacie anulowany dzięki staraniom ówczesnego przeora Dionizego Mierzwickiego. Od października 1939 roku do  lutego 1940 w klasztorze funkcjonował obóz przejściowy dla duchowieństwa dekanatu rypińskiego i części diecezji chełmińskiej. Po likwidacji obozu klasztor przekształcono na szpital gruźliczy. W rękach karmelitów powtórnie od lutego 1945 roku. W 1971 roku utworzona parafia. W świątyni kult rzeźbionej piety -„Matki Boskiej Oborskiej” - datowanej na przełom XIV i XV wieku, sprowadzonej z Bydgoszczy przez karmelitów. Wyposażenie kościoła głównie z około 1747 roku.

Opis

Zespół klasztorny posadowiony na wzniesieniu o stromo opadającym stoku od strony północnej.  U podnóża wzgórza  od północy i zachodu koryto strugi zasilającej staw w części południowo zachodniej. Na łagodnym wrzecionowatym stoku południowym rozległe tereny zieleni komponowanej z trasą drogi krzyżowej, której poszczególne stacje z ponadwymiarowymi rzeźbami figuralnymi. W części wschodniej droga prowadząca od szosy do zespołu klasztornego, oddzielająca go od znajdującego się po stronie wschodniej szczytu wzniesienia - tzw. Kalwaria lub Grodzisko - na którym cmentarz z kaplicami grobowymi Borzewskich, Engeströmów i Barthelów. Za nim od wschodu znajduje się cmentarz parafialny. Budynki zespołu klasztornego na planie zbliżonym do kwadratu z wewnętrznym dziedzińcem, ustawione diagonalnie względem kierunków świata. Budynki klasztoru częściowo podpiwniczone, dwupiętrowe, nakryte dachami dwuspadowymi. Dominantę zespołu stanowi wieża sąsiadująca z fasadą kościoła. Kościół pw. Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny, założony na osi północ-wschód - południe-zachód. Pod częścią kościoła zasklepione krypty. Prezbiterium na rzucie prostokąta, z przylegającą od północnego-zachodu zakrystią na planie zbliżonym do kwadratu, otwarte łukiem tęczowym na jednoprzestrzenną, szerszą od niego, prostokątną nawę. Od strony południowo-wschodniej do nawy przylegająca kaplica na planie kwadratu skomunikowana z korpusem szeroką arkadą. Kościół połączony ze skrzydłem klasztornym poprzez wierzę wtopioną w jego bryłę. Zespół rozlokowany wokół wewnętrznego dziedzińca. Od południowego-wschodu kościół, od południowego-zachodu i północnego-wschodu półtoratraktowe budynki klasztorne z korytarzem od strony wirydarza. Od północnego-wschodu dziedziniec zamknięty nadwieszoną arkadą, ponad którą kryty korytarz wiodący ze skrzydła klasztornego do mieszczącej się ponad zakrystią loży. Do skrzydła północno-wschodniego dostawiony budynek na rzucie zbliżonym do litery „L”. Fasada kościoła jednoosiowa, dzielona czterema uproszczonymi pilastrami, na których gzyms wydzielający szczyt. Na osi otwór wejściowy zamkniętym odcinkowo. Ponad nim otwór okienny o uskokowym ościeżu, zamknięty łukiem pełnym. Otwór drzwiowy flankowany wnękami zamkniętymi odcinkowo. Szczyt o kotarowych krawędziach, dzielony dwoma pilastrami z niewielkim oknem na osi, zwieńczony wklęsło-wypukłym naczółkiem. Elewacje boczne i prezbiterium z gzymsem koronującym poniżej którego gładki fryz. Otwory okienne rozglifione, zamknięte łukami pełnymi. Kaplica B.C. nakryta dachem namiotowym z ośmioboczną latarnią o cebulastym hełmie. Jej naroża ujęte uproszczonymi pilastrami. W elewacji południowo-wschodniej blenda zamknięta odcinkowo, w elewacjach bocznych otwory okienne o uskokowych ościeżach. Prezbiterium nakryte sklepieniem kolebkowym z lunetami a nawa pseudosklepieniem beczkowym. W kaplicy i zakrystii sklepienia krzyżowe. Na wyposażeniu kościoła barokowy ołtarz główny z obejściem oraz cztery ołtarze boczne w stylu barokowym i rokokowym. W nawie chór muzyczny z 2. połowy XVIII wieku o wklęsło-wypukłej balustradzie, z prospektem organowym. Poza tym na wyposażeniu XVIII-wieczne konfesjonały, ambona oraz stalle. W kryptach urządzona ekspozycja związana z martyrologią kapłanów przetrzymywanych w tutejszym obozie przejściowym. Pod kaplicą Opatrzności Bożej grobowiec o. Wincentego Kruszewskiego. Fasada klasztoru zlicowana z fasadą kościoła, sześcioosiowa, posadowiona na wysokim cokole. Na pierwszej osi od południowego-wschodu otwór wejściowy zamknięta łukiem pełnym, z profilowaną opaską i pseudozwornikiem. Ponad bramą i na pozostałych osiach prostokątne otwory okienne. Osie ujęte parami pilastrów: na poziomie parteru i pierwszego piętra kolosalnymi, powyżej zdwojonymi, dźwigającymi gzyms koronujący. Ponad pierwszą osią od południowego-wschodu, wtopiona w połać dachu, dwukondygnacyjna wieża o przekroju kwadratu. Kondygnacje wieży oddzielone profilowanym gzymsem. Dolny poziom z płyciną, na osi której prostokątny otwór okienny. Elewacje drugiej kondygnacji zakomponowane analogicznie: ujęte pilastrami, na których wygierowane belkowanie z nadwieszonym łukiem pośrodku. W podłuczu tarcze zegarowe. Na osiach wysokie otwory okienny zamknięte łukami pełnymi, w opaskach z pozornymi zwornikami. Hełm wieży cebulasty, trójkondygnacyjny z arkadowymi prześwitami otworów dzwonnych. Od strony wirydarza na poziomie parteru naprzemienny rytm rozglifionych, zamkniętych odcinkowo blend i wnęk z otworami okiennymi. Na wyższych kondygnacjach skrzydła północno-wschodniego analogiczny układ prostokątnych wnęk i otworów okiennych. Obiegające wirydarz korytarze ze sklepieniami kolebkowymi na gurtach. W pozostałych pomieszczeniach parteru i piętra sklepienia kolebkowe z lunetami oraz kolebowo-krzyżowe.

Dostęp do zabytku ograniczony. Zespół dostępny z zewnątrz, wnętrze świątyni dostępne do zwiedzania przed/po mszach i uroczystościach religijnych. Możliwość wcześniejszego umówienia przyjęcia zorganizowanych grup pielgrzymkowych. W budynkach klasztornych funkcjonuje Dom Pielgrzyma z 50 miejscami noclegowymi oraz dwa punkty gastronomiczne.

Oprac. Piotr Dąbrowski, 14.12.2014 r.

Bibliografia

  • Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. 11, Województwo bydgoskie, z. 9, Powiat lipnowski, T. Chrzanowski, M. Kornecki (red.), Warszawa 1969, s. 36-45.
  • Krajewski M., Sanktuarium Maryjne w Oborach. Zarys dziejów, architektury i kultu, Obory 1983.

Dane obiektu zostały uzupełnione przez użytkownika Jarosław Bochyński (JB).

Rodzaj: klasztor

Forma ochrony: Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_04_ZE.21130