Jest jednym z pięciu zachowanych na terenie Mazowsza kościołów transeptowych wznoszonych na terenie Kurpi pod k. XIX w.

Historia

Zgoda na budowę pierwszego kościoła w miejscowości wydana została w dniu 24 maja 1547 r. Parafia p.w. św. Stanisława Biskupa Męczennika w Nowym Lubielu erygowana została przez biskupa płockiego Andrzeja Noskowskiego w dniu 9 września 1547 r. Fundatorem kościoła i parafii była Anna Nowodworska, właścicielka wsi Lubiel. Świątynia spłonęła w dniu 17 lipca 1775 r., niemniej już dwa lata później na jej miejscu stanął drugi w kolejności kościół, którego fundatorem był jeden z kolejnych właścicieli Lubiela, podstoli różański Adam Nowodworski.

Kościół przetrwał do 1890 r., kiedy miejscowy proboszcz, ks. Józef Dmochowski, przystąpił do budowy większej świątyni. Stary budynek kościoła obudowano nowymi ścianami oraz dachem i rozebrano dopiero wówczas, gdy nowa świątynia była już ukończona. Miało to miejsce w dniu 9 listopada 1890 r. W tym samym okresie zbudowano również na przykościelnym terenie otoczonym betonowym, ażurowym ogrodzeniem na kamiennym fundamencie z kamienia polnego, drewnianą dzwonnicę. Również drewniana plebania położona na północny-wschód od kościoła zbudowana została nieco później, ok. 1926 r. (prawdopodobnie w l. 1924-1928). Kościół bez uszkodzeń przetrwał obie wojny światowe, remontowany jest sukcesywnie od 2 poł. l. 90. XX w. z inicjatywy miejscowego proboszcza. 

Opis

Kościół usytuowany jest w północnej części wsi, pomiędzy jej zabudową a rzeką Narew, na wschód od cmentarza grzebalnego, po północnej stronie głównej szosy przebiegającej przez osadę, po zachodniej (kościół i dzwonnica) i północnej (plebania) stronie ul. Nadnarwiańskiej. Kościół i dzwonnica otoczone są współczesnym ogrodzeniem, z trójosiową bramą główną od strony wschodniej, jednoosiową bramką boczną od strony północnej wykonanymi z cegły i furtką od zachodniej. Plebania usytuowana jest kalenicą do ul. Nadnarwiańskiej, po jej północnej stronie, otoczona jest metalowym płotem osadzonym w ceglanych słupach.

Drewniany kościół posiada konstrukcję zrębową, oszalowany został od zewnątrz pionowymi deskami, z oblistwowaniem, posadowiony jest na fundamencie wymurowanym z polnych kamieni, posiada drewnianą krokwiowo-jętkową więźbę dachową, wzmocnioną stolcem, pokrytą blachą. W nawie i prezbiterium występują deskowe sklepienie kolebkowe, w ramionach transeptu stropy płaskie. Kościół zwrócony jest prezbiterium w stronę zachodnią, rozplanowany został na rzucie krzyża, nawa przecięta jest zamkniętym prostymi ścianami transeptem, prezbiterium zamknięte zostało trójbocznie, flankowane jest od strony południowej zakrystią, od północnej skarbczykiem. Bryła świątyni rozczłonkowana, z dachami o zróżnicowanej wysokości. Nawa i prezbiterium nakryte zostały oddzielnymi dachami dwuspadowymi, nad transeptem i prezbiterium przechodzącymi w trójpołaciowe. Zakrystia i skarbczyk nakryte dachami dwuspadowymi. Na kalenicy nawy od strony wschodniej usytuowana jest kwadratowa wieżyczka na sygnaturkę zwieńczona ośmioboczną wieżyczką z krzyżem. Krzyż wieńczy również dach prezbiterium od strony zachodniej.

Fasada od strony wschodniej trójosiowa, z wejściem usytuowanym na osi środkowej, z wysoko umieszczonymi oknami pod okapem dachu. W szczycie dachu umieszczona została rzeźba Chrystusa Ukrzyżowanego, w prostokątnej obramionej płycinie, dodatkowo flankowana przez dwa trójkątne świetliki. W trójosiowej elewacji zachodniej, na osi prezbiterium flanowanego przez zakrystię i skarbczyk, umieszczone zostało okno. Elewacje dłuższe są siedmioosiowe, identyczne z obu stron. Wewnątrz nawa główna oddzielona została od prezbiterium drewnianą balustradą z tralek. Chód muzyczny w części wschodniej nawy wsparty został na dwóch słupach. Ściany nawy, prezbiterium oraz transeptów, jak również stropy ozdobione zostały malowidłami w stylu ludowym. Wyposażenie wnętrza – ołtarz główny i ołtarze boczne są wykonane w stylu klasycystycznym i pochodzą z k. XIX w.

Obiekt dostępny podczas mszy oraz po uprzednim umówieniu się z proboszczem parafii w Nowym Lubielu.

Jerzy Szałygin, OT NID w Warszawie, 11.02.2019 r.