Historia

W 1268 r. gród w Nowogardzie należał do biskupów kamieńskich. W 1274 R. biskup Herman osadził w grodzie swojego siostrzeńca, hrabiego Ottona von Eberstein z Brunszwiku. W posiadaniu von Ebersteinów miasto pozostawało aż do 1663 r. W 1309 r. zostało lokowane na prawie lubeckim.

Kościół w Nowogardzie wzmiankowany był po raz pierwszy w 1325 r., kiedy to rada miejska uposażyła ołtarz główny p.w. św. Marii Magdaleny w 14 włók ziemi. Istniało wtedy już zapewne prezbiterium obecnej świątyni, do którego wkrótce potem dobudowano od południa zakrystię, a następnie przylegającą do niej od zachodu kaplicę. Na XV w. przypada budowa korpusu nawowego, którego koncepcja uległa w trakcie prac zmianie z układu halowego na pseudobazylikowy. W tym samym czasie powstała wieża zachodnia. W 1451 r. hrabia Albrecht Eberstein ufundował ołtarz p.w. Św. Trójcy do kaplicy Ebersteinów położonej po północnej stronie prezbiterium. Około 1535 r. kościół przejęty został przez protestantów. W 1559 r. był odnawiany. W 1583 r. na skutek uderzenia piorunu uległa zniszczeniu wieża wraz z dzwonami. w 1595 r. zniszczony został cały dach. W 1686 r. na rozkaz elektora brandenburskiego na remont kościoła przekazano 200 sztuk drewna. W latach 1832-1833 przeprowadzono restaurację i regotyzację świątyni. W 1918 r. zbudowano nowy hełm wieży. W latach 1928-1931 kościół ponownie odrestaurowano. Założono wówczas nowe sklepienia w prezbiterium i nawach bocznych, przeniesiono zabytkowy późnorenesansowy ołtarz z kaplicy Ebersteinów ponownie do prezbiterium, w 1929 r. zamontowano neobarokową ambonę. Zbudowano neobarokową emporę muzyczną, a na niej - nowe organy. Od 1945 r. kościół ponownie należy do katolików. W latach 1957-1969 przeprowadzono gruntowny remont wnętrza, przystosowując je do kultu katolickiego i ozdabiając figuralną polichromią autorstwa Joanny Spychalskiej. W latach 1977-1978 odrestaurowano elewacje - zbito tynki i odsłonięto ceglane lico ścian. 5 grudnia 2005 r. spłonęła wieża kościoła- wypalone zostało wnętrze i dach wieży oraz organy. W następnych latach odbudowano wieżę wraz z wieńczącym ją hełmem, zbudowano nowy instrument organowy oraz wyremontowano wnętrze.

Opis

Kościół położony w północnej części miasta, na północ od rynku, w kwartale pomiędzy ulicami ks. kard. S. Wyszyńskiego, Kościelną i 700-lecia. Gotycki, orientowany. Trójnawowy, trójprzęsłowy w układzie pseudobazylikowym z dwuprzęsłowym, trójbocznie zamkniętym prezbiterium, z usytuowaną od zachodu wieżą na rzucie zbliżonym do kwadratu, dwuprzęsłową kaplicą po północnej stronie prezbiterium oraz jednoprzęsłową kaplicą i zakrystią po jego stronie południowej. Nad korpusem nawowym i prezbiterium osobne dachy dwuspadowe. Boczne połacie dachu prezbiterium przedłużone nad kaplice, od wschodu trzy połacie nad zamknięciem prezbiterium. Wieża nakryta dachem dwuspadowym z sygnaturką. Kościół murowany z cegły gotyckiej wątku wendyjskim, gotyckim i mieszanym, na fundamencie z głazów narzutowych, widocznych również w murze dolnej kondygnacji wieży. Dachy kryte dachówką karpiówką, sygnaturka wieży - blachą ocynkowaną. Zewnątrz mury korpusu nawowego i prezbiterium oszkarpowane. W elewacji zach. ceglany gotycki portal główny - ostrołukowy o uskokowych ościeżach. Przy południowej elewacji korpusu bocznej kruchta z prosto zamkniętym otworem wejściowym. Okna ostrołukowe, z ceglanym laskowaniem, w ścianach korpusu nawowego dwudzielne, w prezbiterium - większe i szersze, czterodzielne. Przyziemie wieży oddzielone gzymsem. Górne kondygnacje rozczłonkowane z każdej strony dwudzielnymi, ostrołukowymi blendami, nad którymi rozmieszczone niewielkie otwory dzwonne. W szczytach wieńczących boczne elewacje wieży rozmieszczone tarcze zegarowe. Półszczyty wieńczące zachodnią ścianę korpusu oraz wschodnie elewacje aneksów przyprezbiterialnych rozczłonkowane ostrołukowymi blendami. Wewnątrz filary międzynawowe ośmioboczne, o partiach impostowych wydzielonych opaskami. Od wschodu i zachodu - półfilary. Pomiędzy filarami ostrołukowe arkady naw bocznych, ściany powyżej nich rozczłonkowane blendami z laskowaniem. Prezbiterium wydzielone łukiem tęczowym. Nad prezbiterium, nawami bocznymi, kaplicami i zakrystią - sklepienia krzyżowo-żebrowe, nad nawą główną sklepienia gwiaździste. Przy ścianie zachodniej nawy głównej neobarokowa, drewniana empora organowa. Wyposażenie wnętrza: ołtarz główny - manierystyczny, fundacja Ebersteinów z przełomu XVI i XVII w., ambona - neobarokowa z 1929 r., chrzcielnica neogotycka, koniec XIX w., chrzcielnica neogotycka , tablice nagrobne barokowe z 1745 i 1686 r., organy - współczesne, zbudowane na miejsce spalonych w 2005 r.

Obiekt dostępny po uprzednim zgłoszeniu do ks., proboszcza.

Oprac. Maciej Słomiński, OT NID w Szczecinie, 05-11-2015 r.