Historia

Nowe Miasto nad Wartą po raz pierwszy wzmiankowane jest w dekrecie króla Przemysła II wydanym 2 października 1283 roku. Tutejsza parafia erygowana została zapewne w latach 1267-1282. Pierwotny kościół został ufundowany ok. 1283 r. przez ród Doliwów. Obecny pw. Świętej Trójcy został wzniesiony w 2 poł. XV wieku. W 1593 roku biskup sufragan kujawski Jan Rozdrażewski wzniósł nad zakrystią kaplicę św. Anny, natomiast Wojciech Rozdrażewski w 1614 r. - późnorenesansową kaplicę Matki Boskiej (tymczasowo św. Antoniego). Kościół był odnawiany w 1853 i 1948 roku. W czasie II wojny światowej Niemcy zrabowali z kościoła monstrancję, kielichy oraz dzwony. Ponadto rozebrali w 1941 r. drewnianą dzwonnicę wzniesioną w 1848 r. oraz zniszczyli jedenaście krzyży i dwanaście figur przydrożnych.

W 1975 r. w filarze usytuowanym obok ołtarza głównego odkryto zamurowaną wnękę, pierwotnie używaną jako sakramentarium do przechowywania Eucharystii.

Opis

Kościół pw. Świętej Trójcy w Nowym Mieście nad Wartą położony jest na zachód od średniowiecznego miejskiego rynku lokacyjnego. Jest świątynia orientowaną, murowaną z cegły w układzie polskim, trójnawową z niewydzielonym trójbocznie zamkniętym prezbiterium, nakrytą dwuspadowym dachem. Ściany zewnętrzne kościoła ujęte są dwuuskokowymi szkarpami. W pd. wsch. narożniku fasady zach. umiejscowiona jest wieżyczka ze schodami. Po stronie pn. do kościoła przylega zakrystia, nad którą dobudowana została kaplica św. Anny, otwierająca się na nawę dwiema arkadami i sklepiona kolebkowo na gurtach. W jej podziemiach umiejscowiona jest krypta grobowa przechowująca m.in. szczątki bpa Jana Rozdrażewskiego. Od pd. do kościoła przylega murowana i otynkowana kaplica Matki Boskiej (św. Antoniego), dobudowana na planie czworoboku, wyżej przechodząca w ośmioboczny bęben z otworami okiennymi nakryty kopułą. Na ścianie zewnętrznej umieszczona jest renesansowa tablica erekcyjna kaplicy św. Anny z herbem Doliwa i inskrypcją w języku łacińskim, zawierającą nazwisko fundatora Jana Rozdrażewskiego oraz datę 1593. Na ścianie wewnętrznej kaplicy oddane są na kamiennej tablicy erekcyjnej herb Doliwa z inicjałami W. R. (Wojciech Rozdrażewski) oraz inskrypcja „D.O.M. Virginique Matri Patronae Augustissimae erectum. Anno reparatae salutis MDCXIV”. Do kaplicy przylega kruchta. Kaplicę św. Anny i kruchtę nakrywa dach pulpitowy, kaplicę Matki Boskiej - dach namiotowy. W fasadzie zach. umiejscowiony jest gotycki portal, drugi, umiejscowiony w ścianie pn., został zamurowany, trzeci w ścianie pd. - przesłonięty przez kruchtę.

Wnętrze nakryte jest sklepieniem gwiaździstym wspartym na filarach ozdobionych w 1948 r. polichromią Stanisława Szczepańskiego. Zakrystia nakryta jest sklepieniem krzyżowym. Chór muzyczny w części zach. wspiera się na dwóch słupach. Wyposażenie kościoła stanowią m.in. barokowe ołtarze i ambona oraz renesansowe stalle. Na pn. wsch. od kościoła wznosi się parterowy budynek starej plebanii konstrukcji szkieletowej, wzniesiony w 1 poł. XIX w. Zadrzewione otoczenie kościoła wydzielone jest murowano ogrodzeniem z cegły, którego przęsła wypełnione są drewnianymi sztachetami.

Msze Św. niedziele: sob. godz. 18.00, nd. godz. 8.30, godz.11.00, godz.18.00; w dni powszednie: godz. 18.00, dodatkowo środa godz. 9.00 i godz. 18.00; w święta w dni pracy: godz. 9.00, godz. 18.00.

oprac. Tomasz Łuczak, 16-11-2015 r.