Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

osada, st. 4 - Zabytek.pl

osada, st. 4


osada wczesne średniowiecze (XI w.) Niewiadoma

Adres
Niewiadoma

Lokalizacja
woj. mazowieckie, pow. sokołowski, gm. Sabnie

  W skład wczesnośredniowiecznego kompleksu osadniczego w Niewiadomej wchodzi grodzisko (st.

1), cmentarzysko z grobami w obudowie kamiennej (st. 3) oraz 10 osad (st. 2 oraz st. 4-10). Grodzisko w Niewiadomej, nazywane przez okolicznych mieszkańców „Wały”, położone jest na krawędzi prawego brzegu doliny rzeki Cetyni, między zabudowaniami wsi Grodzisk i Niewiadoma. Od strony południowej bezpośrednio do wałów przylega współczesna droga, łącząca miejscowości Niewiadoma i Grodzisk. Wokół grodziska zlokalizowane są liczne osady otwarte. Najbliższa jest przylegająca do grodziska od strony wschodniej osada podgrodowa datowana na VIII - X w., w odległości ok. 400m na południowy-wschód od grodziska znajduje się cmentarzysko szkieletowe, którego chronologię określono na XI-XIII w.

Ochrona konserwatorska

Część osad otwartych w Niewiadomej objęto ochroną konserwatorską. Stanowisko nr 4 wpisano do rejestru zabytków 30 listopada 1970 r., nr rej. 887. Stanowisko nr 5 wpisano do rejestru zabytków 25 listopada 1973 r., nr rej. 1033.

Historia badań

W literaturze po raz pierwszy o grodzisku w Niewiadomej wspomina B. Podczaszyński, który prowadził tam badania. Sporządził on notatkę z informacją o grodzisku i cmentarzysku położonych w dobrach Grodzisk, która zachowała się w archiwum Muzeum Archeologicznego w Krakowie. Po raz pierwszy badania na cmentarzysku prowadzone były w 1878 r. przez B. Eichlera, który odkrył trzy groby w obstawach kamiennych. W roku 1880 badania na cmentarzysku kontynuował T. Łaniewski odsłaniając cztery kolejne groby. Badania na szerszą skalę prowadził w latach 1914-1918 K. Stołyhwo - materiał kostny pozyskany przez niego z ok. 50 pochówków został częściowo opracowany przez R. Jakimowicza, natomiast pozostałe zabytki doczekały się opracowania dopiero po II wojnie światowej. Podjęła się tego K. Musianowicz. Systematyczne wykopaliska na terenie kompleksu osadniczego w Niewiadomej prowadzone były w latach 1968-1977 przez Zespół Badań nad Polskim Średniowieczem pod kierownictwem prof. M. Miśkiewicz. W latach 1969, 1970, 1972, 1973 badania na cmentarzysku kontynuowała M. Miśkiewicz odkrywając 18 kolejnych pochówków. W latach 1968 oraz 1974-1977 trwały prace wykopaliskowe na grodzisku, a w latach 1971 - 1975 badano kolejne osady. W roku 1999 i 2003 na osadzie przylegającej do grodziska od strony wschodniej i południowo-wschodniej (stan. nr 2) Instytut Archeologii UW pod kierownictwem Elżbiety Roszyk na zlecenie WUOZ Delegatura w Siedlcach, przeprowadził badania o charakterze ratowniczym, gdyż na terenie stanowiska, w jego części zachodniej funkcjonowała dzika piaśnica.

Wyniki badań archeologicznych

Stanowisko nr 2 - osada - położona jest po prawej stronie drogi wiodącej z Niewiadomej do Grodziska, pomiędzy szosą a jarem na stoku łagodnie opadającego w kierunku południowo-zachodnim wzgórza. Zostało ono częściowo zniszczone przez przebiegająca w kierunku Grodziska drogę asfaltową, jak również przez wybieranie piasku przez miejscową ludność. W 1971 na stanowisku nr 2 r. podjęte zostały przez Zespół Badań nad Polskim Średniowieczem pod kierownictwem prof. M. Miśkiewicz badania wykopaliskowe. Osada ta była najprawdopodobniej starsza od grodu i powstała niezależnie od niego. Materiał pozyskany podczas badań pozwolił wydzielić dwie fazy jej funkcjonowania - faza I datowana na VI i VII w., druga faza przypada na wiek IX-X. Wokół grodziska zlokalizowane zostały kolejne osady podgrodowe, oznaczone numerami od 4 do 10. Obszar osady nr 4, datowanej na VII-IX i IX-XI w., rozciąga się na północny zachód od grodu. Na południowy wschód od niego stwierdzono pozostałości osady nr 5, wyróżniającej się znacznymi rozmiarami (VII-VIII w.). Jedyną osadą o charakterze jednodworczym, datowaną na VII-IX w., była osada nr 7 położona na gruntach wsi Grodzisk ok. 230 m na północny-wschód od grodu. Osada nr 8, najdłużej użytkowana (VI-VII, XI-XII w.), rozciągała się wzdłuż rzeki na dł. 300 m i szer. 60 m, na prawym brzegu Cetyni. Osada nr 9 została odkryta w pobliżu rzeczki Niecieczy, prawego dopływu Cetyni, w odległości ok. 1 km od grodziska. Czas użytkowania tej osady ustalono na VII-VIII w. Na zachód od grodu, na rozwianej wydmie nad Cetynią, zlokalizowano osadę nr 10, datowaną na VIII-IX w.

Datowanie

Odsłonięte podczas badań nawarstwienia kulturowe oraz pozyskany materiał zabytkowy pozwoliły ustalić okres użytkowania osad w Niewiadomej:

  • st. 2 - VI-VII w, IX - XI w.
  • st. 4 - VII - IX w. IX - X w.
  • st. 5 - VIII - IX w.
  • st. 6 - VII - IX w.
  • st. 7 - VII - IX w.
  • st. 8 - VI - VII w., IX - XII w.
  • st. 9 - VII - VIII w.
  • st. 10 - VIII - IX w.

Oprac. Agata Byszewska, Agnieszka Makowska, NID

Rodzaj: osada

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_A_14_AR.43078, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_14_AR.3164903