Budynki o historycznych formach architektonicznych (z wysokimi dachami) oraz w większości z zachowaną ryglowa konstrukcją ścian. Obecnie jest to relikt zabytkowego budownictwa ludowego na obszarze woj. zachodniopomorskiego.

Historia

Historia powstania czworobocznej, ryglowej zagrody w Niechorzu sięga 1 poł. XIX w. i wiąże się przemianami agrarnymi w Prusach po uwłaszczeniu chłopów. Jako pierwsze zostały wzniesione (3 ćw. XIX w.): stodoła i budynek inwentarski, a frontowy budynek bramny wybudowano ok. 1860 r. Datowanie potwierdzają przekazy kartograficzne oraz formy architektoniczne budynków i typ ryglowej konstrukcji ścian. W 1856 r. właścicielem zagrody był Fridrich Duve (rolnik i rybak), który 5 lat później wybudował nowy, murowany dom. Od 2 poł. XIX w. do 1945 r. zagroda należała do bogatej rodziny chłopskiej Müllerów, która posiadała także wiatrak w sąsiedniej wsi. W tym okresie przemurowano część ścian budynku inwentarskiego i bramnego oraz przedłużono oba obiekty. Po 1945 r. zagrodę przejęła rodzina Kosińskich, stąd w materiałach turystycznych zabytkowa zagroda jest reklamowana jako „Dom Państwa Kosińskich”. Budynki gospodarcze były remontowane w 1974 r.; min. wymieniono pokrycie (trzcinę zastąpiono eternitem).

Opis

Zagroda zlokalizowana jest w północnej części Niechorza (d. „Klein Horst”), przy ul. Ludnej 2, przy skrzyżowaniu z ul. Pomorską. Kompozycja zagrody jest typowa dla regionu, w kształcie zwartego (zamkniętego) czworoboku,  z trzema przyległymi do siebie (w kształcie litery „U”) i nakrytymi wspólnymi dachami budynkami gospodarczymi oraz chałupą w głębi podwórza. Na froncie siedliska posadowiony jest budynek bramny (inwentarsko-gospodarczy), od zachodu przylega stodoła, a od wschodu budynek inwentarski. Budynki wniesione w tradycyjnej konstrukcji ryglowej, prawdopodobnie przez miejscowych cieśli, a następnie zostały częściowo przemurowane.

Budynek bramny założony na planie wydłużonego prostokąta o wymiarach 28 x 5,5 m,  parterowy galeryjką („wyżką”) od podwórza, nakryty czterospadowym dachem dymnikowym, z obszernym poddaszem składowym. Na osi krótkiej umieszczony jest przejazd bramny, a pozostałe wejścia znajdują się w ścianie podwórzowej i wschodniej - od ulicy. Ściany wykonane w konstrukcji ryglowej (szkieletowej), z ceglanym (historycznie wtórnym) oraz strychułowym (glinianym) wypełnieniem; ściana wschodnia murowana z cegły ceramicznej. Stropy drewniane, belkowe nagie; od strony podwórza wysuniętymi belkami, które stanowią oparcie dla galeryjki. Dach o konstrukcji krokwiowo-jętkowej, kryty eternitem. Elewacje ukształtowane w oparciu o regularną kompozycję drewnianego szkieletu ścian ryglowych oraz kolorystykę i fakturę ceglanego muru. We wnętrzu wydzielone są: przejazd bramny z wrotami drewnianymi (spągowymi) oraz dekoracyjnie opracowaną furtką, stajnia, drewutnia, kurnik oraz gołębnik w obrębie galeryjki.  

Stodoła wzniesiona na planie prostokąta o wymiarach 15 x 8 m, nakryta trójspadowym dachem dymnikowym. Główny przejazd umieszczony jest na osi krótkiej, a pozostałe wejścia znajdują się w ścianie podwórzowej. Ściany wykonane w konstrukcji ryglowej ze strychułowym oraz ceglanym (wtórnym - ściana frontowa) wypełnieniem, nietynkowane - za wyjątkiem strychułowych pól międzyryglowych. Dach o konstrukcji krokwiowo-jętkowej. Elewacje akcentowane regularnym układem drewnianego szkieletu ścian ryglowych, ale o zróżnicowanej kolorystyce i fakturze. Elewacja zachodnia z ceglanym wypełnieniem pól międzyryglowych, a elewacja podwórzowa w formie czarno-białej kratownicy. Wnętrze składa się z: przejazdowego klepiska, sąsieka, plewnika oraz pom. na sprzęt rybacki, ob. garaż.

Budynek inwentarski rozplanowany na rzucie prostokąta, o wymiarach 22 x 7 m, nakryty trójspadowym dachem dymnikowym, z poddaszem składowym podwyższonym o ściankę kolankową. Wszystkie wejścia do budynku znajdują się w ścianie podwórzowej. Pierwotnie ściany wykonane były w konstrukcji ryglowej ze strychułowym wypełnieniem; obecnie częściowo zachowane w ścianie podwórzowej. W kon. Xix w. ściany zostały w większości przemurowane cegłą ceramiczną. Strop drewniany, belkowy nagi. Dach o prostej konstrukcji krokwiowo-jętkowej; wiązary osadzone na „kulawkach”. Elewacje bezstylowe, o arytmicznych podziałach osiowych odpowiadającym funkcji wnętrza. Elewacja wschodnia i północna o jednorodnej fakturze i kolorystyce ceglanego muru, o wątku krzyżowym. Wnętrze zachowało pierwotny układ, z oborą stanowiskową i chlewem boksowym.

Własność prywatna. Obiekt dostępny (widoczny w całości) z zewnątrz - z ulicy. Weście na podwórze po uzgodnieniu z właścicielem.

Oprac. Waldemar Witek, OT NID Szczecin, 13.05.2015 r.