Historia

W 1883 r. bracia August i Karol Adolf Schmelzer (przemysłowcy z Saksonii) wznieśli w Mijaczowie (obecnej dzielnicy Mikołowa) duże zakłady włókiennicze - przędzalnie wełny i farbiarnie). Kilka lat później przedsiębiorstwo zostało przekształcone w Towarzystwo Akcyjne Bawełnianej Manufaktury „August Szmelzer”. Po II wojnie światowej firma funkcjonowała pod nazwą „Wartex” i ostatecznie zakończyła działalność pod koniec lat 90. XX w. Budynek przy ulicy Kościuszki, nazywany jest willą lub pałacem fabrykanta i został wzniesiony pod koniec XIX w. jako rezydencja właściciela fabryki. Od 2009 r. pomieszczenia obiektu są zaadoptowane na potrzeby restauracji.

Opis

Budynek jest murowany, wzniesiony z cegły, nietynkowany, o kamiennych fundamentach. Obiekt został wzniesiony na planie prostokąta zbliżonego do kwadratu. Bryła budynku jest dwukondygnacyjna (z wysokim parterem). Całość nakryta jest mansardowym dachem.

Elewacja frontowa (północna) jest pięcioosiowa. Środkową część stanowi ryzalit zaakcentowany w zwieńczeniu dwuspadowym dachem. W dolnej części znajduje się wejście główne do którego prowadzą jednobiegowe schody. Drzwi wejściowe są jednoskrzydłowe z bocznymi, prostokątnymi oknami. Pierwsza kondygnacja oddzielona jest od drugiej wydatnym gzymsem. Cokół oddzielony jest od części przyziemia wydatnym gzymsem. Narożniki cokołu zaakcentowane są boniowaniem. Pierwszą kondygnację tworzy rząd prostokątnych, dwudzielnych okien z prostokątnym nadświetlem. Okna umieszczone są w ozdobnych, kamiennych opaskach ze zwornikami. Analogiczne okna zostały umieszczone w rzędzie na drugiej kondygnacji. Elewacja boczna (wschodnia) jest trójoosiowa. Na osi środkowej znajduje się ganek usytuowany na wysokim cokole. Prowadzą do niego jednobiegowe schody. W części centralnej umieszczono wejście o dwuskrzydłowych drzwiach z nadświetlem zwieńczonym półkoliście. Po bokach umieszczono po jednym prostokątnym oknie o wielu podziałach wewnętrznych z półkolistym nadświetlem. Nad gankiem znajduje się reprezentacyjne okno balkonowe prowadzące na taras. Zabezpieczony jest on kamienną, tralkowa balustradą. W zwieńczeniu umieszczono facjatę z dwoma prostokątnymi oknami wpisanymi w attykę o falistym kształcie. Z kolei na każdym z boków umieszczono po jednej lukarnie. Na pozostałych osiach elewacji znajdują się okna o analogicznym kształcie i detalu jak w elewacji frontowej. Elewacja boczna (zachodnia) jest trójosiowa, z lekko wysuniętym, centralnym ryzalitem. W partii centralnej znajduje się drewniany ganek. Przekrywa go dwuspadowy dach wsparty na drewnianych profilowanych kolumnach i belkach. Ganek zabepzieczony jest drewnianą, ażurową balustradą. W głębi werandy znajdują się dwuskrzydłowe drzwi wejściowe. Po bokach umieszczono po jednym prostokątnym oknie. Druga kondygnację tworzy rząd analogicznych okien. Elewacja tylna (południowa) jest sześcioosiowa. W partii centralnej znajduje się ryzalit. W nim umieszczono wejście o jednoskrzydłowych drzwiach flankowane przez dwa prostokątne okna. Całość ujęta jest w bogate kamiennie obramienie. W części centralnej znajduje się płaskorzeźba o antropomorficznych kształtach, w które wpisana jest data „1865”. Na drugiej kondygnacji ryzalitu znajduje się potrójne okno. Obecnie wnętrze zostało zaadoptowane do nowych potrzeb. Zachowała się częściowo stolarka drzwiowa, witraż w części południowej oraz drewniane i żeliwne balustrady schodów.

Obiekt dostępny z zewnątrz.

Oprac. Sabina Rotowska-Śpiewak, OT NID w Katowicach, 14-11-2016 r.