W wielu przypadkach, kościół przenoszono bez staranności dokładnego odtwarzania stanu dawnego. To dopiero w nowszych czasach transfery nabrały charakteru ściśle konserwatorskich przedsięwzięć, zwłaszcza, gdy przenoszony obiekt przeznaczano do skansenu.

Historia

W 1571 w parafii Smardzowice wzniesiono kościół drewniany p. w. św. Małgorzaty; zastąpiono nim starszy, strawiony przez pożar. W 1656 po spustoszeniach „potopu” wymagał on gruntownego odnowienia. Ale już w 1727 wizytacja biskupia poświadcza jego zły stan techniczny. W 1732 został odnowiony staraniem ks. Wawrzyńca Rompalskiego, a przy korpusie wzniesiono wieżę-dzwonnicę. W protokole z 1806 znajdujemy zalecenie wzniesienia nowej świątyni. Budowę nowego kościoła, murowanego, neogotyckiego - wg projektu arch. Kleinberga - rozpoczęto w 1907, a trwała ona do końca I wojny światowej. W latach 30. stan drewnianego kościoła, już nie użytkowanego, był krytyczny. Soboty uległy rozbiórce, a górna kondygnacja wieży pokryta została prowizorycznie słomą. W 1938 podjęto prace przy przeniesieniu kościoła do wsi Mostek w związku z tworzeniem nowej placówki parafialnej. Do wybuchu II wojny zdążono przenieść zrąb ścian korpusu, kontynuacja przewlekała się w trudnych warunkach, brakowało nadzoru konserwatorskiego. Kościół w Mostku poświęcono pw. Matki Boskiej Częstochowskiej i św. Izydora.

Opis

Kościół smardzowicki prezentował ciekawy, wówczas już zapóźniony przykład kontynuacji średniowiecznego modelu rozwiązania systemu więźbowo-zaskrzynieniowego. Ciekawie prezentował się detal, m.in. ozdobne obramienie portalu (ze wzmiankowaną wyżej inskrypcją). Na miarę unikatu było profilowanie węgarów portalu zakrystyjnego, o skromnym, już „renesansowym” charakterze. Podczas transferu konstrukcję „uproszczono”. Nowe są symetryczne przybudówki zakrystyjne, a brak charakterystycznej przybudówki wschodniej. We wnętrzu zastosowano odmienne nakrycie, wprowadzono też całkowicie nową konstrukcję dachową. Obie główne bryły - nawę i prezbiterium - nakryto oddzielnymi dachami wspartymi na zróżnicowanych więzarach krokwiowych; we wnętrza wprowadzono pozorne sklepienia kolebkowe. Wieża, z całkowicie nowego materiału, utraciła (przez poszerzenie) właściwe proporcje, a nowe szalunki i pokrycie dachów blachą stworzyło obce i sztywne faktury. Z budowy sobótek zrezygnowano. Z detali pierwotnej budowli obok wspomnianych obramień wejść przeniesiono chór muzyczny z wybrzuszonym parapetem (1739) oraz belkę tęczową z esownicami i globem ziemskim wspierającym krucyfiks. Odtworzono również późnobarokowe ołtarze. W Smardzowicach pozostały dwa najcenniejsze zabytki: obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z w. XVI, od XVII w. uznawany jako łaskami słynący (koronowany 1972 przez kard. Stefana Wyszyńskiego) oraz wyjątkowo piękny obraz tablicowy św. Katarzyny z 1524. Kościół w Mostku zyskał za to barokowe organy, z zachowanym autentycznym instrumentem, fundowane w 1712 do kościoła norbertanek w Imbramowicach.

Obiekt dostępny po Mszach Świętych. W niedziele i święta godz.: 9.00, 15.00. W dni powszednie godz.: pon., śr., pt., 7.30, wt., czw., sob., 18.00 (zimą 17.00).

Oprac. Roman Marcinek, OT NID w Krakowie, 20.03.2015 r.