Czetwertyńskich. Dwór z 2. ćw. XIX w. rozbudowany w latach 70. XIX w. wg proj. arch. Franciszka Marii Lanciego.

Historia

Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1401r. W XVI w. była to własność Milanowskich, w k. XVII w. dobra zakupił Józef Firlej z Dąbrowicy. Od 1742 r. Milanów należał do Potockich h. Pilawa. W 1814 r. Seweryn Potocki, dzieląc majątek przekazał Milanów córce Wandzie Juliannie zamężnej za hr. Kajetanem Uruskim, a od 1837 r. za Bernardem Caboga. Wanda Caboga uporządkowała i powiększyła majątek dokupując sąsiednie folwarki. Z jej inicjatywy powstał murowany, parterowy dwór (przebudowany z pałacyku myśliwskiego ?) oraz zabudowa folwarczna. Ufundowała w Milanowie szpital i kościół. Następnie dobra Milanów odziedziczył jej jedyny syn Seweryn Uruski (autor popularnego herbarza), żonaty z Hermancją z Tyznhauzów. Ich starsza córka Maria, poślubiając w 1872 r. Włodzimierza księcia Światopełk-Cztwertyńskiego, otrzymała w wianie majątek Milanów. Wówczas nastąpił kolejny etap rozwoju dóbr: dwór został znacznie rozbudowany, przez dodanie piętrowych skrzydeł bocznych, wg. proj. arch. włoskiego pochodzenia Franciszka Marii Lanciego, wzniesiono też dom administratora i stajnię cugową, a w 1885 r. gorzelnię. Rodzina prowadziła w swoich dobrach wszechstronną działalność na rzecz wsparcia miejscowych włościan i prześladowanych unitów. Włodzimierz Czetwertyński zgromadził w dworze cenną, jedną z większych w okolicy, bibliotekę, którą odziedziczył najstarszy syn Seweryn i przeniósł jej część do swojej rezydencji w pobliskiej Suchowoli, a część do stolicy, gdzie spłonęła w powstaniu warszawskim (niewielki ocalały fragment otrzymało LO w Milanowie). W 1921 r. Maria Czetwertyńska oddała dom administratora na potrzeby szkoły elementarnej. Po jej śmierci w 1931 r. Milanów odziedziczyła córka Wanda, żona hr. Andrzeja Żółtowskiego. Dobra pozostawały w rękach tej rodziny do 1944 r., następnie przeszły na skarb państwa - w dworze umieszczono liceum ogólnokształcące.

Opis

Zespół rezydencjonalny położony jest na wschodnim krańcu wsi. Składa się z dworu (a właściwie pałacu) otoczonego parkiem, któremu towarzyszy rozbudowana część folwarczna. Dwór eklektyczny z przewagą cech renesansu włoskiego. Wzniesiony w dwu etapach - część środkowa wcześniejsza(zapewne z 2. ćw. pocz. XIX w., przebudowana wewnątrz w 2. poł. XIX w.) parterowa, dwutraktowa, o traktach rozdzielonych korytarzem. Po jej obu stronach dodane w latach 70. XIX w. dwa potężne, piętrowe skrzydła: południowe (z oranżerią) oraz północne (z dobudówką przeznaczoną dla służby). Dwór murowany z cegły, otynkowany. Elewacja frontowa niesymetryczna, kilkunastoosiowa, w części środkowej parterowa z ryzalitem pośrodku, po którego pd. stronie wejście główne poprzedzone niewielką werandą. Od ogrodu druga weranda (podcień) na całej długości parterowego korpusu. Elewacje piętrowych skrzydeł bocznych podzielone rozsuniętymi gzymsami kordonowymi; elewacje oranżerii opilastrowane. Otwory okienne pojedyncze bądź zestawiane parami (w formie biforiów). Na parterze prostokątne, ujęte pilasterkami podtrzymującymi odcinki uproszczonego belkowania; na piętrze zamknięte półkoliście, w profilowanych archiwoltach. Na elewacji południowej umieszczone tonda z popiersiami M. Konopnickiej i A. Mickiewicza. Część środkowa dworu nakryta dachem dwuspadowym, skrzydła boczne pod dachami czterospadowymi pod blachą, z wydatnymi okapami i szczycikami wspartymi na ozdobnych, drewnianych kroksztynach. Wewnątrz zachowana część dawnego wystroju i wyposażenia(stolarka, sztukaterie, piec i kominek z białych kafli). W sąsiedztwie dworu usytuowany jest okazały dom administratora i stajnia cugowa (zamieniona na budynek mieszkalny) - obydwa budynki o zachowanych pierwotnych bryłach i wystroju elewacji. Na terenie folwarku znajduje się gorzelnia i inne zabudowania. Park w stylu angielskim o częściowo zatartym naturalnym układzie alejek, z gazonem i podjazdem od frontu oraz obszernym salonem ogrodowym od tyłu. Od pn.-wsch. przylegają do niego tereny ogrodów użytkowych z dawną oranżerią (ob. dom mieszkalny).

Obiekt dostępny dla zwiedzających częściowo, w dworze znajduje się Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych

Oprac. Bożena Stanek-Lebioda, OT NID w Lublinie, 13-06-2015 r.