Pradziejowa nekropola posiada bowiem zachowane kurhany, a więc ma czytelną formę terenową, co w przypadku z reguły płaskich, niewidocznych w terenie, cmentarzysk z epoki brązu jest rzadkością. Zachowany układ kurhanów – mogił, który być może odwołuje się do symbolu Słońca, jest rzeczą wybitnie wyjątkową. Zabytek jest bezcennym źródłem do poznania najstarszych dziejów naszych ziem.

Usytuowanie i opis

Cmentarzysko zlokalizowane jest w lesie, ok. 500 m na północny zachód od ostatnich zabudowań wsi. Stanowisko znajduje się na rozległym kemowym plateau, które dosyć wyraźnie wyróżnia się w otaczającym krajobrazie. Cmentarzysko składa się z dwóch kompleksów (wschodniego i zachodniego) niewysokich kurhanów – mogił oraz bliżej nieokreślonej ilości i zasięgu grobów płaskich, niewidocznych w terenie. Zwraca uwagę zwłaszcza dobrze zachowany kompleks wschodni nekropoli, gdzie kurhany zajmują ponad 2 ha powierzchni i są rozlokowane na obszarze, który w planie ma kształt koła (o średnicy ok. 145 m), od którego rozchodzą się promieniście (od strony zachodniej), co daje wrażenie motywu Słońca. Zachowany układ mogił jest unikatowy w skali kraju.

Historia

Pradziejowa nekropola w Mikowicach, stanowisko 1 (AZP 81-33/68) użytkowana była przez ludność tzw. kultury przedłużyckiej (mogiłowej) i łużyckiej, miało to miejsce w II i w III okresie epoki brązu, czyli od ok. 1600 r. p.n.e. do ok. 1100 r. p.n.e. Trzeba jednak nadmienić, że na stanowisku znaleziono również zabytki ze schyłku neolitu lub początków epoki brązu oraz z późnego średniowiecza.

Kultura przedłużycka zaliczana jest do tzw. kultur mogiłowych. Czasy jej funkcjonowania łączy się z II okresem epoki brązu i z 1. połową III okresu tej epoki, czyli ok. 1600 – 1200 r. p.n.e. Kultura przedłużycka znana jest głównie z odkrytych depozytów wyrobów brązowych oraz z niedużych birytualnych cmentarzysk kurhanowych (z wyraźną przewagą pochówków szkieletowych), natomiast do rzadkości należą osady, dlatego też uważa się, że ludność tej kultury prowadziła raczej koczowniczy, pasterski i wojowniczy, tryb życia.

Kultura łużycka należała do kręgu kultur pól popielnicowych, który rozprzestrzenił się na znacznym obszarze Europy, w tym na prawie całym obszarze dzisiejszej Polski. Okres występowania tej kultury jest bardzo rozległy i upraszczając trwa od III okresu epoki brązu do końca wczesnej epoki żelaza, tj. od ok. 1300 r. p.n.e. do ok. 400 r. p.n.e., czyli ok. tysiąclecie. Cmentarzyska kultury łużyckiej, generalizując, charakteryzują się długotrwałym, kilkusetletnim użytkowaniem, setkami, a nawet tysiącami grobów oraz tym, że są rozległe obszarowo. Groby ludności tej kultury były z reguły płaskie, a pochówki ciałopalne i popielnicowe, tzn. spalone szczątki zmarłych składano w glinianych naczyniach – uranach, którym bardzo często towarzyszyły dodatkowe naczynia zawierające dary grobowe. Ludność kultury łużyckiej prowadziła osiadły tryb życia. Znane są łączone z tą kulturą rozległe osady wiejskie oraz grodziska, z których najsłynniejsze odkryto Biskupinie.

Stan i wyniki badań

Stanowisko było badane wykopaliskowo już w okresie międzywojennym. W latach 1925, 1926, 1929, 1930, 1934 wykopaliska prowadzili G. Raschke, K. Tackenberg, K. Petersen i L. F. Zotz, natomiast w latach powojennych badania były prowadzone pod kierownictwem E. Kłosińskiej – od 1987 do 1990 roku. Badacze stwierdzili, że ludność użytkująca nekropolę stosowała birytualny obrządek pogrzebowy. Posiadające bruki i wieńce kamienne kurhany – mogiły kryły pochówki szkieletowe, natomiast groby ciałopalne znajdowały się albo w kurhanach, w tychże głównie wkopane wtórnie, albo pomiędzy nimi i generalnie są chronologicznie młodsze.

Stanowisko jest dostępne przez cały rok.

Oprac. Michał Bugaj, OT NID w Katowicach, 14.03.2017 r.