Nie jest znana liczba osób pochowanych w tej mogile, ani dokładna data jej powstania. Brak też dokumentów potwierdzających, że na terenie obiektu prowadzone były badania sondażowe.

Opis

Z treści notatki służbowej z 21.05.1999 r. znajdującej się w Urzędzie Miasta w Kazimierzu Dolnym wynika, że „płyta ku czci powstańców powstała na kurhanie (kopiec – mogiła) z okresu walk wyzwoleńczych”, a fundatorem płyty było społeczeństwo wsi Parchatka. Celem położenia płyty na kurhanie było zapobieżenie dewastacji zbiorowej mogiły powstańców.

W 2012 r. przeprowadzono prace remontowe obejmujące wymianę płyty nagrobnej, renowację ogrodzenia i krzyża. Przed wykonaniem prac w obrębie przedmiotowej mogiły, na tablicy z szarego piaskowca widniała inskrypcja:

BOHATEROM POLEGŁYM w OBRONIE WOLNOŚCI RODACY 1830-1916

Ostatni wers inskrypcji (1830-1916) może wskazywać, że płyta z piaskowca została położona na kurhanie w roku 1916.

Powyższa inskrypcja nie oddawała w sposób jednoznaczny i precyzyjny charakteru miejsca dlatego też na granitowej płycie została umieszczona nowa inskrypcja:

MIEJSCE SPOCZYNKU POWSTAŃCÓW: LISTOPADOWYCH 1830 r. i STYCZNIOWYCH 1863 r.

Oddziały polskie walczyły w rejonie Parchatki przez cały okres powstania listopadowego i styczniowego jednakże powstanie kurhanu najprawdopodobniej jest związane z wydarzeniami, które rozegrały się na terenie powiśla puławskiego w lutym 1831 r.:

-wieczorem 11 lutego 1831 r. o godz. 19 rosyjski oddział gen. Adama Wirtemberskiego opanował niespodziewanie Kazimierz wraz z magazynem. 80 kozaków wpadło do miasta i wzięło do niewoli kilkunastu krakusów. Późnym wieczorem mjr Wieniawski zebrał pozostałych krakusów rozproszonych wzdłuż Wisły i zaatakował rosyjskie oddziały w Kazimierzu (podobno 3 szwadrony), na tyle skutecznie że cofnęły się ku Puławom.

- atakiem na Puławy 26 lutego 1831 r. oddziałów ppłk Juliusza Małachowskiego i mjr. Jana Wielhorskiego, który zakończył się pełnym sukcesem i wyparciem Rosjan z Puław.

Rosyjska interpretacja wydarzeń z 26 lutego od początku była jednoznaczna. Kilkuset mieszkańców Puław i wsi Parchatka wspieranych przez oddział krakusów zaatakowało zdradliwie, z zaskoczenia, rosyjskich żołnierzy. Car był oburzony wydarzeniami. Poinformował gen. Karla Tolla, szefa sztabu armii rosyjskiej operującej w Królestwie, że jeżeli potwierdzi się udział poddanych ks. Czartoryskiej lub kogokolwiek, kto mieszkał w jej domu, to Puławy należy spalić do fundamentów.

Oprac. Adam Konas, 2023 r.