Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

cmentarz żydowski - Zabytek.pl

cmentarz żydowski


cmentarz żydowski poł. XIX w. Miejsce

Adres
Miejsce

Lokalizacja
woj. opolskie, pow. namysłowski, gm. Świerczów

Kirkut w Miejscu jest jednym z najważniejszych miejsc związanych z nowożytną historią górnośląskich żydów.

Najstarsze znane nagrobki pochodzą z XVIII w.: dwa z lat 70., jeden z lat 80. oraz sześć z lat 90.

Historia

Obecność starozakonnych w Miejscu k. Namysłowa sięga lat 50. XVII w. i wiąże się z osadnictwem żydowskim na warunkach określonych traktatem westfalskim (1648), tj. za zgodą właścicieli ziemskich. Z czasem tutejsza społeczność żydowska była coraz liczniejsza (np. 6 znanych z nazwiska rodzin w 1737 r., 26 osób w 1757). Nabożeństwa i edukacja odbywały się zapewne w jednym z prywatnych domów. Synagogę w konstrukcji drewnianej zbudowano ok. 1780 r. Status gminy znacznie wzrósł w 1781 r. Od 8 sierpnia żydzi nie mogli już legalnie osiedlać się na wsi. Fryderyk II z zapisów edyktu wyłączył jedynie 4 wsie na Górnym Śląsku: Cieszową k. Lublińca, Wielowieś k. Sulęcina, Krasków k. Kluczborka oraz Miejsce. W tym czasie mniejszość żydowska liczyła już ponad 150 osób i miała własny kahał a także, jak można przypuszczać, nekropolię. W 1 poł. XIX w. wyznawcy judaizmu stanowili 30% mieszkańców wsi (w lat 40. XIX w. ponad 240 osób). Jedynym rabinem gminy był David Lazarus Laqueur (1772-1836). W latach 1852-1856 wzniesiono nową, murowaną synagogę na rogu ulat Wojska Polskiego i Dubois; dawna w związku ze znacznym wzrostem demograficznym z pewnością nie była już wystarczająca. Po II wojnie światowej została zaadaptowana na salę gimnastyczną.Obecny cmentarz, między Miejscem i Namysłowem, funkcjonował przynajmniej od 1771/1772 r. - tak datowana jest najstarsza udokumentowana macewa. Jednak, co miało miejsce również w przypadku innych cmentarzy, gmina żydowska w Miejscu teren ten formalnie nabyła dopiero 17-08-1787 r., legalizując w ten sposób stan już istniejący. Wkrótce, w 1791, cmentarz został poszerzony. Zapewne od początku kirkut był ogrodzony. Ceglany mur, którym później otoczono teren, znamy jedynie z opisów i fotografii z lat 30. XX w. Nie zachował się również dom przedpogrzebowy. Kirkut służył także żydom zamieszkałym w okolicznych wsiach: Bąkowicach, Dąbrowie, Goli, Minkowskiem, Miodarach i Starościnie. W 2 poł. XIX w., gdy przyznano (lub przywrócono) starozakonnym szereg praw obywatelskich, w tym swobodę osiedlania się i dostęp do zamkniętych dotąd przed nimi zawodów, żydzi coraz liczniej emigrowali do rozwiniętych miast, gdzie otwierały się dla nich nowe możliwości. W 1872 r. gmina w Miejscu współtworzyła powstający Związek Górnośląskich Gmin Synagogalnych (Oberschlesische Synagogen-Gemeinde), lecz wkrótce liczna dotąd społeczność żydowska w Miejscu zmniejszyła się tak, że w 1890 r. włączono ją do gminy namysłowskiej. W latach 20. XX w., gdy kahał w Miejscu został ostatecznie zlikwidowany, kirkut przejęła gmina w Namysłowie. Ostatni pochówek odnotowano w 1937 r. Część nagrobków uległa zniszczeniu w 1945 r. Po wojnie ogrodzenie zostało rozebrane, a wiele nagrobków rozkradziono. Cegła i kamienne płyty posłużyły jako materiał budowlany.

Opis

Cmentarz położony jest na południowo-zachodnim skraju lasu, na wzniesieniu po wschodniej stronie drogi z Miejsca do Namysłowa. Zajmuje powierzchnię 0,78 ha. Prowadzi do niego polna droga. Cmentarz nie jest ogrodzony, wejście wyznaczają 2 głazy. Brak czytelnego układu nekropolii.Zachowało się ponad 230 nagrobków w formie stel, głównie z piaskowca. Wiele z nich jest przewróconych lub zachowanych fragmentarycznie. Archiwalne zdjęcia dowodzą, że prócz kamiennych stawiano również macewy drewniane, polichromowane. Ślady polichromii widoczne są również na zachowanych macewach z kamienia. Najstarsza znana z fotografii macewa pochodziła z 1771 r. i była wykonana z drewna dębowego - jej archiwalna fotografia znajduje się w Muzeum Żydowskim we Frankfurcie n. Menem. Ze zdjęć znamy 3 kolejne drewniane macewy. Zachowane nagrobki wykonane są z piaskowca i wapienia, mają formę stel zamkniętych prosto, trójkątnie lub różnego rodzaju łukami. Oprócz pojedynczych występują także nieliczne stele podwójne. Epitafia są w języku hebrajskim, niemieckim, lub też dwujęzyczne. Zdarza się, że również w inskrypcjach niemieckich stosuje się daty wg kalendarza żydowskiego, np. w nagrobku Isaacka Tockusa. Inskrypcje znajdują się z jednej lub z dwóch stron (wówczas od wsch. jest ona w języku hebrajskim, a od zach. w niemieckim). Wśród nagrobków jest macewa jedynego rabina gminy w Miejscu. Kirkut nie jest ogrodzony, nie istnieje już także dom przedpogrzebowy. W 2010 r. przy wejściu zainstalowano tablicę z podstawowymi informacjami nt. cmentarza. Od kilku lat nekropolia jest pod opieką uczniów Zespołu Szkół Rolniczych w Namysłowie.

Obiekt ogólnodostępny.

Oprac. Joanna Szot, NID OT w Opolu, 2.09.2014 r.

 

Rodzaj: cmentarz żydowski

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_16_CM.3143, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_16_CM.941