Historia

Małyń jest miejscowością wymienianą w źródłach archiwalnych już w końcu XIV w., przez pewien czas posiadał prawa miejskie, jednak lokacja (z 1594 r.)  nie powiodła się. Był siedzibą rodową Małyńskich.

Parafia działała przynajmniej od 1398 r.

W  XVIII w.  funkcjonowała świątynia drewniana, wzniesiona w 1752 r.  

Była to budowla niewielka, posiadała wielobocznie zamknięte prezbiterium,  a do korpusu przylegały dobudówki mieszczące zapewne kruchtę (od zachodu) i kaplicę (od wschodu).

Nie była orientowana, prezbiterium było skierowane na północ. Układ ten powtórzono przy budowie obecnie istniejącej świątyni.  

Na początku XX w. ten drewniany obiekt znajdował się w bardzo złym stanie  technicznym. Ówczesny proboszcz, ks. Maciaszek podjął decyzję o wzniesieniu na jej miejscu nowego, okazałego kościoła, „na sposób romańsko-bazylikowy”.  

W 1903 r. powstał projekt autorstwa Jarosława Wojciechowskiego.

Budowa ruszyła w r. 1905 i trwała do 1912 r. Z przyczyn finansowych już po rozpoczęciu prac projekt został nieco zmodyfikowany na podstawie zaleceń architekta kaliskiego J. Chrzanowskiego.

Największe zmiany zaistniały w fasadzie. Zrezygnowano z wysmukłego zwieńczenia wieży i umieszczenia na niej zegara, zredukowano liczbę otworów wejściowych, zmianie uległa liczba i kształt otworów okiennych. Również w elewacjach bocznych kształt i liczba otworów okiennych zmieniła się w stosunku do pierwotnych założeń.

Konsekracja nastąpiła w 1919 r.

Opis

Lokalizacja. Kościół położony jest w centralnej części miejscowości. Na terenie otaczającego go dawnego cmentarza przykościelnego zachowała się kaplica grobowa rodziny Wituskich oraz płyta nagrobna Kokowskich. Nie jest orientowany.

Plan i bryła. Świątynia ma formę trójnawowej bazyliki  zrealizowanej na rzucie zbliżonym do wydłużonego prostokąta. Jest rozczłonkowana ze względu na dostawienie do bryły głównej mniejszych pomieszczeń o osobnych połaciach dachowych.

Prezbiterium umieszczone od strony północnej zamknięte jest apsydialnie. Flankują je po obu stronach prostokątne przybudówki mieszczące składzik i zakrystię. Od południa do głównej bryły przylega zrealizowana na rzucie kwadratu wieża z dwoma niewielkimi przybudówkami mieszczącymi schody.

Bryła ceramiczna (nawa główna) oraz blacha ocynkowana (nawy boczne, wieżyczki).

Materiał, techniki budowlane, konstrukcja. Obiekt został wzniesiony  z cegły pełnej ceramicznej. Jest oszkarpowany.

Nawę główną wieńczy wysoki dach dwuspadowy, niższe nawy boczne dachy pulpitowe.

W nawach bocznych zastosowano ceglane sklepienia krzyżowe, nawę główną przekrywa drewniany strop w formie kasetonów. Dach drewniany o konstrukcji krokwiowo- kleszczowej. Połacie dachowe pokrywa dachówka.

Opis elewacji. Elewacje nie zostały otynkowane, widoczna jest struktura muru ceglanego  w wątku polskim.

Podziały poziome podkreślają gzymsy, zaś pionowe szkarpy i liczne smukłe wydłużone otwory okienne zamknięte łukami odcinkowymi.

Rolę fasady pełni elewacja południowa, zaakcentowana wysoką, smukłą wieżą umieszczoną na osi. Na każdej kondygnacji znajdują się  otwory okienne. W elewacjach bocznych widoczny jest podział na niższe bryły naw bocznych i ścianę nawy głównej. Nawy boczne posiadają akcenty skrajne w postaci krucht (od południa) i kaplic (od północy). Są doświetlone rzędem okien, podobnie jak nawa główna ( podwójną liczbą otworów, w stosunku do naw bocznych). Ściany naw bocznych zostały oszkarpowane. Elewacja północna posiada apsydę zamykającą prezbiterium.

Opis wnętrza. Główne wejście znajduje się w przyziemiu wieży, za nim mieszczą się trzy kruchty przylegające do naw. Wnętrza są otynkowane, zdobią je polichromie.

Opis wyposażenia. Wyposażenie świątyni (np. ołtarz główny oraz boczne) reprezentuje w większości styl barokowy i pochodzi z XVIII w.

Na uwagę zasługują dwie chrzcielnice. Gotycka, kamienna, datowana jest na koniec XV lub pocz. XVI w. Chrzcielnica drewniana powstała w 1555 r. i jest przykładem stylu renesansowego.

Dostępność. Po ustaleniu z ks. proboszczem.

Oprac. Anna Michalska PT  NID w Łodzi, 25.02.2020 r.