Krótki opis

Zamek Malbork położony jest na północy Polski, na wschodnim brzegu rzeki Nogat. Stanowi najpełniejszy i najbardziej złożony przykład gotyckiego zespołu zamkowego z cegły, w charakterystycznym, unikalnym stylu budownictwa zakonu krzyżackiego. Styl ten rozwijał się niezależnie od tych, jakie dominowały ówcześnie na Zachodzie Europy i na Bliskim Wschodzie.

Ta potężna warownia jest materialnym świadectwem niezwykłego zjawiska, jakim było państwo zakonne w Prusach. Państwo utworzyli w XIII wieku niemieccy mnisi-rycerze, prowadzący krucjaty przeciwko pogańskim Prusom i Litwinom, osiadłym na południowym wybrzeżu Bałtyku, a także przeciwko chrześcijańskiemu Królestwu Polskiemu. Swoją świetność osiągnął w stuleciu XIV. Zamek-klasztor nad Nogatem stanowi więc znak dramatu późnośredniowiecznego chrześcijaństwa, z charakterystycznym dlań napięciem pomiędzy pragnieniem świętości a posługiwaniem się przemocą.

Od drugiej połowy XVIII wieku zamek Malbork był jednym z najważniejszych źródeł fascynacji historią europejskiego średniowiecza i jego pozostałościami. Jego niedawna przeszłość ilustruje tendencję do traktowania historii i jej zabytków jako narzędzi w służbie ideologii politycznych.

Od XIX wieku do dzisiaj malborski zespół zamkowy pozostaje przedmiotem prac konserwatorskich, które w wyjątkowy sposób wpływały na rozwój badań naukowych oraz teorii i praktyki konserwatorskiej w tej części świata. W trakcie owych działań odtworzono wiele średniowiecznych technik artystycznych i rzemieślniczych. Szeroko zakrojone prace konserwatorskie przeprowadzono w XIX i na początku XX wieku. Po ciężkich zniszczeniach, którym uległ w końcowej fazie II wojny światowej, zamek został ponownie zrekonstruowany.

Zamek Malbork, poza istnieniem w swojej substancji materialnej, jest też głęboko obecny w społecznej świadomości, jako nasycony emocjami, ważny znak historii Europy Środkowej.

Kryterium (ii): Zamek Malbork, jako dzieło architektoniczne, posiada zupełnie wyjątkowy charakter. Wiele spośród metod zastosowanych przez jego budowniczych przy rozwiązywaniu problemów artystycznych i technicznych, wpłynęło w znacznym stopniu nie tylko na rozwiązania stosowane przy budowie innych zamków krzyżackich, lecz także na techniki wykorzystywane w architekturze gotyckiej w całym regionie środkowo-wschodniej Europy. W zamku tym możemy też znaleźć doskonałe przykłady ewolucji nowoczesnej filozofii i praktyki konserwacji i restauracji zabytków. Jest to pomnik konserwatorstwa jako takiego, zarówno w jego wymiarze społecznym, jaki i aspekcie naukowym i artystycznym.

Kryterium (iii): Zamek Malbork, jako symbol władzy i tradycji kulturowej, stanowi najważniejszy pomnik państwa zakonnego rycerzy krzyżackich, wyjątkowego fenomenu w dziejach zachodniej cywilizacji. Zamek ten jest jednocześnie wielkim materialnym świadectwem krucjat prowadzonych na obszarach Wschodniej Europy, nawracania przemocą ludów bałtyjskich oraz kolonizacji ich plemiennych terytoriów, czyli wydarzeń o ogromnym znaczeniu dla historii całego kontynentu.

Kryterium (iv): Malbork jest znakomitym przykładem zamku krzyżackiego, którego forma została wypracowana na rubieżach średniowiecznej Europy Zachodniej. Jest to wyjątkowa, doskonale zaplanowana kreacja architektoniczna, bez odpowiedników w całej architekturze gotyckiej. Zamek został wzniesiony z wykorzystaniem bogatego repertuaru średniowiecznych metod budowlanych, zastosowanych w wyjątkowo szerokiej skali, co pozwoliło stworzyć wspaniałą siedzibę wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego.

Strona UNESCO WHC