Historia

Pogański ośrodek kultowy funkcjonował na Górze Zamczysko w pobliżu wsi Makoszyn i Widełki koło Daleszyc w X wieku. Obecnie teren ten jest w całości porośnięty lasem.

Opis

Lokalizacja i opis stanowiska: Stanowisko leży na obszarze rezerwatu przyrody „Zamczysko”, znajdującego się na gruntach wsi Makoszyn, gm. Bieliny, w pobliżu wsi Widełki. Zajmuje ono wschodnią wyniosłość, tuż poniżej szczytu Góry Zamczysko. Góra z trzech stron (od północy, wschodu i południa) posiada strome zbocza. Otaczają ją bagna i cieki wodne. Porasta ją kompleks lasu mieszanego. Kulminacja góry jest stosunkowo płaska, dzięki czemu wały otaczające dawne sanktuarium są nadal czytelne. Obiekt ma w planie wydłużony, nieregularny kształt zbliżony do elipsy i zajmuje obszar ok 1 ha. Zachowały się trzy okrężne wały i dwa tarasy pomiędzy nimi, a także system przejść i wejść.

W okolicy znajduje się jeszcze jedno stanowisko określane jako Góra Zamczysko, błędnie przypisane do miejscowości Widełki. Zlokalizowane jest na kulminacji góry o tej samej nazwie, ale wznoszącej się w Paśmie Orłowińskim pomiędzy Hutą Nową a Zagórzem, w pobliżu szosy Daleszyce - Raków. Znajduje się w nim domniemana średniowieczna strażnica rycerska, datowana na XIII-XIV wiek.

Stan i wyniki badań archeologicznych: W latach 1985-1986 Eligia Gąssowska prowadziła na Górze Zamczysko badania, określane jako wstępne rozpoznanie archeologiczne. Wykonano analizy 14C próbki pobranej z węgli drzewnych, które potwierdziły datowanie obiektu na X wiek (980 AD ±55). Szczegółowe wyniki tych prac nie zostały opublikowane. Stanowisko zostało zinterpretowane jako pogańska świątynia bogini ziemi Makoszy. E. Gąssowska podkreślała doskonałą widoczność z sanktuarium na Łysej Górze, dopatrując się ścisłego związku tych dwóch obiektów. Ośrodek w Widełkach miał być poświęcony bogini ziemi - Makoszy, a ten na Łysej Górze naczelnemu bóstwu męskiemu - Perunowi.

Zabytek dostępny. Na szczyt prowadzi szlak niebieski.

Oprac. Nina Glińska, NID OT Kielce, 27-04-2016