Jeden z dwóch - obok warszawskiej Królikarni Szymona Bogumiła Zuga - zachowanych obiektów inspirowanych Villa Rotonda pod Vicenzą projektu Andrei Palladia. Sala rotundowa pałacu w Lubostroniu jest zaliczana do najwspanialszych w Polsce wnętrz klasycystycznych.

Historia

Pałac został wzniesiony w latach 1795-1800 na zlecenie hrabiego Fryderyka Skórzewskiego przez architekta Stanisława Zawadzkiego. Prace wykończeniowe we wnętrzach trwały do 1806 roku. Pałac był kilkakrotnie remontowany, m.in. na początku XX wieku, następnie w 1959 i 1984 roku.

Opis

Klasycystyczny pałac - główny element zespołu pałacowo-parkowego w Lubostroniu, leżącego na południe od wsi i na wschód od zakola Noteci - znajduje się we wschodniej części założenia, na osi alei wjazdowej. Obiekt na planie kwadratu, podpiwniczony, dwukondygnacyjny - z wysokim parterem i niższą kondygnacją (mezanin). Murowany, otynkowany, dachy i kopuła kryte blachą miedzianą. Od strony wschodniej (frontowej) kolumnowy portyk (po cztery kolumny w dwóch rzędach) poprzedzony wysokimi schodami. Na fryzie tympanonu nad wejściem napis: SIBI, AMICITIAE ET POSTERIS MDCCC. (sobie, przyjaciołom i potomnym 1800), nad którym w tympanonie płaskorzeźbione herby Fryderyka Skórzewskiego (Drogosław) i jego żony, z Garczyńskich. Na elewacjach bocznych czterokolumnowe portyki przyścienne z płaskorzeźbionymi panopliami w tympanonach. Na zwieńczeniu kopuły - wykonana z brązu przez rzeźbiarza Władysława Marcinkowskiego na przełomie XIX i XX wieku - figura Atlasa dźwigającego glob ziemski. Wnętrze rozplanowane w układzie krzyżowym. W centrum, bezpośrednio pod kopułą na wysokim tamburze, monumentalna, trzykondygnacyjna sala rotundowa, wsparta na ośmiu kolumnach w porządku korynckim, do których wykonania, według tradycji, użyto kolumn i baz przeznaczonych pierwotnie do niezrealizowanej Świątyni Opatrzności Bożej w Warszawie. Główną dekoracją rotundy są stiukowe płaskorzeźby autorstwa Michała Ceptowicza - obok plakiet z panopliami na tamburze i fryzów z motywami antycznymi (procesja ofiarna), poniżej, we wnękach między kolumnami, cztery duże plakiety nawiązujące do historii regionu i dziejów rodu Skórzewskich: Bitwa pod Płowcami (odnalezienie przez Władysława Łokietka rycerza Floriana Szarego), Królowa Jadwiga przyjmująca w Inowrocławiu posłów krzyżackich z wielkim mistrzem Konradem von Jungingenem, Bitwa pod Koronowem, Marianna Skórzewska prezentująca Fryderykowi II plan kanału noteckiego. Do oryginalnego wyposażenia należy wielki, mosiężny, klasycystyczny żyrandol. Na intarsjowanej drewnianej posadzce umieszczono godła Polski i Litwy. Na głównej osi sień, w sąsiadujących z nią narożnikach wschodnim i południowym klatki schodowe. Pozostałe pomieszczenia na parterze (jadalnia, gabinety, biblioteka, salon „ogrodowy”, salonik) rozplanowane w układzie krzyżowym wokół rotundy, z którą część z nich ma bezpośrednie połączenie. W pomieszczeniach dekoracja malarska iluzjonistyczna i ornamentalna autorstwa Antoniego i Franciszka Smuglewiczów. Wyposażenie wnętrz w dużej części wtórne. W Lubostroniu Skórzewscy zgromadzili księgozbiór i kolekcję dzieł sztuki, które jednak w czasie II wojny światowej uległy rozproszeniu.

Zabytek dostępny. Zwiedzanie (wymagany zakup biletu) od poniedziałku do piątku w godz. 7.00-15.00, w soboty i niedziele w godz. 12.00-17.00 (szczegółowe informacje na stronie internetowej: http://www.palac-lubostron.pl lub telefonicznie: (52) 384 46 23).

Oprac. Adam Paczuski, NID OT w Toruniu, 23.07.2014 r.

Bibliografia

• Chmielnik H., Zabytkowy zespół pałacowo-parkowy w Lubostroniu, Żnin 1992.
• Lorenz S., Rottermund A., Klasycyzm w Polsce, Warszawa 1984.
• Paczuski A., Lube sercu ustronie, „Mówią Wieki” 2002, nr 5.
• Parucka K., Raczyńska-Mąkowska E., Katalog zabytków województwa bydgoskiego, Bydgoszcz 1997.
• Zespół pałacowo-parkowy w Lubostroniu, http://kujawsko-pomorskie.regiopedia.pl/wiki/zespol-palacowo-parkowy-w-lubostroniu