burzliwą historią. Najazdy Tatarów i Szwedów, Epidemia „morowego powietrza” w 1706 r. (przeżyło 16 z 1627 mieszkańców), trzęsienie ziemi. Odwiedzali ją monarchowie, znani dostojnicy kościelni i profesorowie UJ, często ofiarując cenne dary. Znajdziemy tutaj jedne z najstarszych w Polsce: kielich eucharystyczny, monstrancję, romańskie wykonane z brązu: kociołek i antaba.

Historia

Najstarsze wzmianki o Luborzycy znajdujemy u J.Długosza. Wieś należała do biskupstwa krakowskiego. Pierwszy drewniany kościół powstał pomiędzy 1218 r. a 1229 r. z fundacji Iwo Odrowąża. Konsekracja miała miejsce w 1220 r. W poł. XIIIw. Kościół dwukrotnie spalony i zrabowany przez najazdy Tatarów. W 1401 r. biskup krakowski Piotr Wysz przekazał za zgodą króla Władysława Jagiełły ziemie luborzyckie i dochody z parafii w wysokości pięciu beneficjów na uposażenie Uniwersytetu Jagiellońskiego. Od tego czasu parafia oraz uniwersytet pozostają w  wzajemnej zależności aż do 1826 r. W 1412 r. Mikołajsyn Hinczy z Kazimierzy, pleban luborzycki, rektor UJ, kanonik krakowski i podskarbi koronny w miejscu drewnianego kościoła buduje obecny murowany. Konsekracja nowego kościoła odbyła się w 1433 r. Z tego okresu pochodz romańska antaba w drzwiach z kruchty pn. do nawy (obecnie jej kopia). W 1510 r. przy parafii zostaje założona szkoła parafialna, kształcąca przyszłych studentów akademii. W 1610 r. z inicjatywy Wojciecha Łańcuckiego został wykonany główny ołtarz (obecnie nieistniejący). Podczas najazdów szwedzkich w 1655 i 1702 r. kościół zostaje dwukrotnie zniszczony i ograbiony. W 1786 r. Luborzycę nawiedziło trzęsienie ziemi. Mury kościoła zostały zabezpieczone zachowanymii do dzisiaj ankrami. W 1815 r. parafia w wyniku traktatu wiedeńskiego została podzielona. Część wsi weszła w skład wolnego miasta Krakowa, a część została przyłączona do Królestwa Polskiego. W 1859 r. na skutek uderzenia pioruna spalony został dach. W latach 1862-1908 z inicjatywy ks. Walentego Patkowskiego przeprowadzono gruntowny remont kościoła. Dach pokryto gontem, od południa i zachodu dobudowano neogotyckie kruchty. W 1883 r. wzniesiono dzwonnicę 

w formie bramy. W 1911 r. zbudowano tzw. Kruchtę zmarłych. W 1953 r. dach pokryto blachą ocynkowaną.

Opis

Kościół usytuowany po lewej (pn.-zach.) stronie drogi powiatowej Kraków-Kocmyrzów, w centrum wsi, na wysokim, zadrzewionym wzniesieniu (otoczenie i drzewostan również wpisane do rejestru), otoczonym drogami lokalnymi w kierunku Baranówki. Teren kościoła otoczony seglanym ogrodzeniem wypełnionym metalowymi ażurowymi kratami. Od strony wsch. na teren kościoła prowadzi XIX-wieczna brama-dzwonnica. Kościół od północnego - wschodu sąsiaduje z dawnymi zabudowaniami szkoły parafialnej i plebanią. Kościół orientowany, jednonawowy, z wydłużonym dwuprzęsłowym prezbiterium zamkniętym prostokątnie. Od wschodu do prezbiterium dobudowana piętrowa, zamknięta trójbocznie zakrystia ze skarbcem na piętrze. Nawa trójprzęsłowa z dwiema kruchtami od zachodu i południa. Od północy do prezbiterium przylega stara zakrystia (obecnie kaplica św. Franciszka). Zakrystia prostokątna, parterowa z niewielką kruchtą od strony wschodniej. Korpus nawowy na rzucie prostokąta z nieco węższym prostokątnym prezbiterium i zamkniętą trójbocznie prostokątną zakrystią na osi. Kruchta zachodnia i stara zakrytia na rzucie prostokątów. Kruchta południowa i kruchta przy kaplicy Św. Franciszka na rzucie zbliżonym do kwadratu. Bryła urozmaicona, masywna, z szerokim, stosunkowo krótkim korpusem i wydłużonym prezbiterium. Dachy o wysokiej kalenicy i dużym kącie nachylenia, strome. Bryła dodatkowo urozmaicona parterowymi przybudówkami i szkarpami. W dachu smukła sygnaturka, nakryta wysokim namiotowym dachem. Elewacje ceglane z ciemno wypalanej cegły, na wysokim kamiennym tynkownym cokole. Elewacje południowa i północna nawy  trójosiowe, prezbiterium dwuosiowe, oszkarpowane. Szkarpy uskokowe trzyczęściowe, umieszczone w miejscu przęseł i w narożnikach. Pierwszy uskok szkarpy przechodzi w prosty gzyms w formie kołnierza obiegający wszystkie elewacje. Od strony południowej w nawie i prezbiterium ostrołukowe, rozglifione otwory okienne. W osi środkowej nawy od południa dobudowana kruchta z wejściem bocznym na osi. Kruchta zwieńczona trójkątnym szczytem. Nad wejściem okrągły otwór. Elewacja zachodnia bezwieżowa, zamknięta trójkątnie. Szczyt oddzielony profilowanym, kamiennym gzymsem w formie półwałka. Do elewacji dobudowana neogotycka, parterowa kruchta, forma nawiązująca do kruchty południowej, dwuosiowa. W osiach niewielkie bliźniacze, ostrołukowe okna ujęte w ceglane arkadki. Powyżej okrągły otwór okienny. Od strony północnej i południowej szerokie, ostrołukowe otwory wejściowe w ceglanych portalach. Wejście od strony północnej zamurowane. Przed wejściem południowym kamienne schody. W ścianie wschodniej, w miejscu wcześniejszego okna arkadowa wnęka z grupą Ukrzyżowania. Poniżej prostokątny otwór drzwiowy. Drzwi dwuskrzydłowe, współczesne. W ścianach bocznych zakrystii na wysokości parteru i I p. niewielkie, ostrołukowe okienka. Do prezbiterium od strony północnej przylega parterowa kaplica Św. Franciszka z kruchtą od strony wsch. Kaplica i kruchta gotyckie, zwieńczone profilowanym, kamiennym gzymsem podokapowym. W ścianie wschodniej kruchty skromny, kamienny portal, zamknięty ostrołukowo. Północna elewacja kaplicy dwuosiowa, kruchty jednoosiowa. W osiach niewielkie okienka w arkadowych ceglanych opaskach. Stolarka okienna drewniana. Okna wielopolowe.

Kościół murowany z cegły z detalem kamiennym. Ściany oszkarpowane. Nawa i prezbiterium nakryte sklepieniami sieciowymi. Kruchta południowa nakryta sklepieniem krzyżowym, zakrystia kolebkowym. Dach konstrukcji tradycyjnej krokwiowo-płatwiowej, krytu blachą. Dachy nad nawą i prezbiterium dwuspadowe o odrębych kalenicach. Nad nawą ażurowa wieżyczka na sygnaturkę, nakryta strzelistym dachem z iglicą. Zakrystia nakryta dachem trójsopadowym. Posadzka kamienna w biało-czarne romby.

Całość założenia dostępna od zewnątrz, wnętrza dostępne głównie w czasie nabożeństw.

Oprac. Grzegorz Młynarczyk, OT NID w Krakowie, 04.2020 r.