Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

d. zespół klasztorny Brygidek - Zabytek.pl

d. zespół klasztorny Brygidek


kościół poł. XIV w. Lublin

Adres
Lublin, Prezydenta Gabriela Narutowicza 6

Lokalizacja
woj. lubelskie, pow. Lublin, gm. Lublin

Gotycki kościół z 1 ćw.XV w.fundacji króla Władysława Jagiełły jako wotum za zwycięstwo pod Grunwaldem, mimo dwukrotnej przebudowy w 2 poł XVI w.

i 1 poł. XVII w. (prezbiterium) w znacznym stopniu zachował cechy architektury gotyckiej włącznie z reliktami późnogotyckiej polichromii. Jest ważnym świadectwem historii Polski i Lublina. Walory artystyczne wzmacnia obecność w prezbiterium i w klasztorze dobrej klasy dekoracji sztukatorskich w „typie lubelskim” z 2 ćw. XVII w. (zapewne warsztat Jana Wolffa) i wyposażenia (stalle z poł. XVII w.).

Historia

Zespół klasztorny Brygidów i Brygidek powstał między 1412 a przed 1426 r. Znacznej rozbudowie poddany został w 2 ćw. XVII w. Kościół pw. Wniebowzięcia NMP (Zwycięskiej) powstał z rozbudowy starszej (sprzed 1396 r.) kaplicy NMP w okresie między 1412 a 1426 r. z przeznaczeniem na kościół klasztorny Brygidów i Brygidek. Podział nawy ścianą arkadową na dwie asymetryczne nawy przeprowadzono ok. 1480 r., a wnętrze pokryto polichromią. Po pn. stronie fasady dostawiono również wieżę dzwonnicy. Po r. 1586 sklepienia w korpusie zostały zastąpione nowszymi sklepieniami krzyżowymi, osadzonymi nieco niżej. Wówczas też nadano obecny kształt szczytowi kościoła. W 2 ćw. XVII w. powstały nowe sklepienia w prezbiterium z polichromowaną dekorację sztukatorską w typie tzw. „renesansu lubelskiego”. Wbudowano też murowaną emporę chóru o szerokości obu naw, połączoną z klasztorem korytarzem nad rzędem kaplic po pd. stronie nawy oraz podwyższono wieżę. Kościół remontowany był w XVIII w. (nowe hełmy wież), w połowie latach 30. XIX w. i w 1903 r. (neogotyckie wyposażenie), a kompleksowy remont wraz z podziemiami przeprowadzony został w latach 2011-2013. Klasztor ss. Brygidek powstał ok. 1426 r. Początkowo tworzyły go dwa drewniane budynki dla zakonnic i zakonników (Brygidów), jednakże przed 1600 r. zakonnicy opuścili Lublin. Budowa murowanego klasztoru Brygidek nastąpiła w 1 ćw. XVII w (trzy skrzydła - murator Jan Wolff ?), domkniętego czwartym skrzydłem przed 1660 r. Po kasacie klasztoru w 1818 r. Brygidki pozostały dożywotnio w budynkach, które przekazano na klasztor lubelskim Wizytkom w 1835 r. Wizytki ostatecznie opuściły Lublin w 1882 r., a w opuszczonym gmachu umieszczono instytucje rządowe. W 1917 r. w klasztorze osiadły ss. urszulanki tworząc tu szkołę z internatem dla dziewcząt. Na potrzeby szkoły w 1924 r. wschodnia część klasztoru została nadbudowana o piętro (arch. Bogdan Kelles- Krause). Po wojnie mieściły się tu w większości państwowa szkoła i instytucje publiczne. W latach 90. XX w. zwrócony urszulankom. Wieża wodna (ciśnień) została zbudowana przed 1564 r. jako element miejskiego wodociągu w kształcie baszty z furtą, ustawionej w linii ogrodzenia ogrodów klasztornych, przekształconego w latach 1632-1655 w mur ze strzelnicami. W 1655 r. została zniszczona wraz murem przez Szwedów, wtórnie zaadaptowana na cele mieszkalne.

Opis

Otoczony murem zespół klasztorny zajmuje wraz z ogrodem znaczny obszar śródmieścia Lublina. Usytuowany został przy krawędzi skarpy zakola rzeki Bystrzycy na dawnym przedmieściu krakowskim, obecnie w kwartale ulic: Narutowicza (d. ul. Panny Mari), Dolnej Panny Marii i Górnej, sięgając narożnikiem wieży do linii ulicy Narutowicza. Kościół orientowany, skręcony nieco na południowy wschód. Przed ukośnie ustawioną względem ulicy fasadą kościoła i silnie cofniętym frontem klasztoru rozpościera się nieregularny plac. Obszerny ogród klasztorny rozciąga się na południowy zachód od klasztoru. Kościół murowany z cegły i wapienia (górna kondygnacja wieży), otynkowany, w stylu gotycko-renesansowym. Wzniesiony na rzucie prostokąta z wydzieloną wtórnie węższą nawą pd. Wydłużone prezbiterium na osi nawy głównej, równe jej szerokością z półkolistym zakończeniem. Trzyprzęsłowy korpus dzieli ściana międzynawowa z ostrołukowymi arkadami. W ostatnich przęsłach naw empora chóru muzycznego wsparta na niskich arkadach z łukowym przejściem w ścianie międzynawowej. W kruchcie pod emporą szerokie schody w dół do kościoła. Do południowej ściany korpusu przylega rząd trzech płytkich kaplic i analogicznego do nich przedsionka w partii chóru, nad którymi prowadzi kryte przejście z chóru do klasztoru. W korpusie sklepienia sieciowe, wsparte na gzymsach impostowych, w prezbiterium kolebkowe z lunetami dekorowaną siecią sztukatorską w typie „renesansu lubelskiego” wzbogaconą polichromowanymi reliefowymi postaciami aniołów i świętych w owalnych polach i na plakietach pod wspornikami lunet (uskrzydlone główki). Przy północnej ścianie korpusu kwadratowa wieża w linii fasady i kaplica przy pierwszym przęśle. Przy prezbiterium sklepiona krzyżowo dwuprzęsłowa zakrystia, za którą łamany korytarz z ścianą prezbiterium. Fasada ujęta narożnymi skarpami, dwuosiowa z dużymi, zamkniętymi półkoliście oknami, niskim wejściem na osi nawy głównej i analogiczną blendą na osi nawy bocznej. Gotycko-renesansowy szczyt schodkowy podzielony lizenami przechodzącymi w sterczyny, dekorowany łukowymi płycinami. Elewacje wieży z boniowanym wysokim cokołem i narożami górnej partii. Na piętrze płycinowe „triforia”, w pasie fryzu kończącego wieże belkowania po trzy okrągłe okienka w opaskach. Na wieży baniasty hełm zakończony arkadowa latarnią. Elewacje oskarpowane, bez podziałów. W elewacji północnej kamienny gotycki portal z zamurowanym wejściem. Nad korpusem i prezbiterium strome dachy dwuspadowe, kryte dachówką. Na środku kalenicy korpusu wyniosła wieżyczka sygnaturki w formie arkadowej latarni. Wyposażenie: stalle (poł. XVII w.), zespół ołtarzy neogotyckich (1903), relikty polichromii eksponowane w nawie bocznej i na poddaszu. Budynek klasztoru murowany z kamienia i cegły (sklepienia), w połowie dwukondygnacyjny (od frontu), w części tylnej (wschód). wtórnie podwyższony do trzech kondygnacji, przylegający narożnikiem do południowej ściany prezbiterium. Zbudowany na rzucie kwadratu z wirydarzem wewnątrz. Od strony wsch. przytyka do niego prostopadle trzykondygnacyjne skrzydło nowszych budynków szkolnych, przekształconych z parterowego korytarza do dawnych kloak. Trzy skrzydła d. klasztoru w układzie z korytarzami od strony wirydarza, w skrzydle zachodnim korytarz od strony placu, poprzedzony piętrową przybudówką furty z przedsionkiem przed głównym wejściem, , ujętej parą niskich, lekko cofniętych aneksów bocznych. Na piętrze układ korytarzowy (środkowy korytarz). Wszystkie pomieszczenia parteru sklepione - w korytarzach sklepienia krzyżowe, w pomieszczeniach skrzydła zach. - kolebkowe, w pozostałych -kolebkowe z lunetami. D. refektarz w skrzydle południowym o czterech przęsłach wspartymi na środkowym filarze ze sklepieniami krzyżowymi, podzielonych gurtami. Sala obok nakryta sklepieniem żaglastym z lunetami. W obu salach dekoracja sztukatorska w typie lubelskim z plakietami. W furcie i aneksach sklepienia krzyżowe. Elewacje klasztoru miejscowo wzmocnione szerokimi skarpami, z gzymsem kordonowym pod trzecią kondygnacją. Dachy dwuspadowe nad częścią frontowa, wielospadowe nad partiami podwyższonymi. Piętrowa furta nakryta dachem dwuspadowym, niższe aneksy - dachami pulpitowymi. Ściana frontowa furty z łukowym wejściem na osi, na piętrze para łukowych okien, rozdzielonych konchową wnęką z figurką MB. Mur ogrodzenia zbudowany z kamienia i cegły, zachowany od strony skarpy (południowy wschód) od południa i północnego zachodu (tu z zaślepionymi strzelnicami). Relikt wieży wodnej o ścianach z wapienia, wtórnie uzupełnionych cegłą z resztkami tynków. Wieża wzniesiona na rzucie zbliżonym do kwadratu z późniejszą dobudówką, zachowana do wys. parteru, nakryta wspólnym dachem pulpitowym, krytym blachą.

Kościół udostępniany do zwiedzania od wtorku do piątku w godz. 12.00-17.00 i w sobotę po uprzedniej rezerwacji tel.

Oprac. Roman Zwierzchowski, OT NID w Lublinie, 17.10.2014 r.

 

Rodzaj: kościół

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_06_ZE.7066, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_06_ZE.27558