Historia obiektu

Decyzje o budowie Domu Żołnierza Polskiego podjęto w 1924 r. miał to być wyraz narodowej wdzięczności i pamięci dla polskich żołnierzy. Obiekt miał być miejscem krzewienia kultury wśród wojskowych zgodnie z hasłem: „Największe wysiłki finansowe państwa na uzbrojenie techniczne i wyszkolenie li tylko fizyczne nic nie pomogą w razie potrzeby, jeżeli duch narodu zawiedzie.” Powołano komitet budowy Domu Żołnierza Polskiego, którego przewodniczącym został gen. dyw. Jan Romer. W związku z sytuacją gospodarcza kraju po odzyskaniu niepodległości i odbytych wojnach, komitet zakładał zebranie pieniędzy w oparciu o składki, ofiary i czyny społeczne. Ukończenie budynku miało nastąpić w przeciągu dwóch lat.

Plac pod budowę przydzieliło Ministerstwo Spraw Wojskowych. Była to działka mieszcząca się przy niewielkiej uliczce prowadzącej do głównej arterii miasta – Al. Racławickich, po których przeciwnej stronie znajdował się Ogród Saski. Z drugiej strony działka sięgała do ul. Białej (ob. ul. Skłodowskiej). Był to pierwszy obiekt który po odzyskaniu niepodległości rozpoczął rozbudowę centrum miasta w kierunku zachodnim.

Jeszcze w roku 1924 zwrócono się do władz świeckich i kościelnych o wsparcie oraz rozpoczęto sprzedaż symbolicznych cegiełek. Mieszkańcy Lublina i okoliczne organizacje chętnie wspierały finansowo inicjatywę. Ponadto organizowano liczne zbiórki uliczne, loterie z nagrodami i imprezy kulturalne podczas których zbierano datki na budowę. Za najważniejsze wsparcie należy uznać zgodę Okręgowej Dyrekcji Robót Publicznych na rozbiórkę soboru prawosławnego znajdującego się na placu Litewskim i przeznaczanie materiałów z rozbiórki na budowę Domu Żołnierza. Sobór stał się głównym źródłem materiału potrzebnego do budowy, a jego rozbiórką zajęli się legioniści oraz więźniowie wojenni.

Budynek został zaprojektowany w stylu stanisławowskim przez kpt. inż. arch. Mieczysława Dobrzańskiego,. Miał nawiązywać do polskiej tradycji, jednak konstrukcyjnie został wykonany w duchu czasów najnowszych, poprzez zastosowanie m.in. stropów żelbetowych. Dzięki takiemu zabiegowi na pierwszej kondygnacji umieszczono salę widowiskową, nad nią salę gimnastyczną a powyżej na dachu taras na którym miały odbywać się zabawy towarzyskie. Budynek składał się z części głównej i dwóch skrzydeł. Wewnątrz, na parterze znajdował się hol z dwoma westybulami, dalej sala teatralna, świetlica z jadalnią i kuchnią, biblioteka z czytelnią i kilka pokoi dla związku legionistów. Na pierwszym piętrze Ośrodek Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego z salą gimnastyczną a na drugim piętrze pokoje harcerskie i gościnne. Na terenie wokół budynku miał znajdować się ogród owocowy, boiska oraz strzelnica.

28 września 1924 r. biskup Marian Fulman wmurował kamień węgielny pod budowę Domu Żołnierza. W związku z trudnościami finansowymi budowa trwała aż do 1933 roku, a 1 października nastąpiło uroczyste otwarcie obiektu. Obiekt prężnie działał do wybuchu II wojny światowej, znajdował się w nim. i.in Teatr Domu Żołnierza, biblioteka i gospoda. Podczas okupacji Niemcy urządzili w obiekcie siedzibę NSDAP. Obiekt przetrwał wojnę bez większych zniszczeń i zaraz po jej zakończeniu wznowił działalność. Był m.in. siedzibą Teatru Wojska Polskiego, odbywały się w nim również liczne koncerty, operetka i znajdowało się tam kino „Grunwald”.

Pierwszy duży remont odbył się w 1968 r. a kolejny w 1987 w ich wyniku wnętrza zostały przekształcone i dostosowane do nowych funkcji. Przebudowano hol i wejście do sali widowiskowej, zmodernizowano wystrój, zmieniono rozkład pomieszczeń oraz pokryto dach blachą.

Obecnie w jednej części budynku znajduje się Wojskowa Prokuratura Garnizonowa, w drugiej mieści się Klub 19 Brygady Zmechanizowanej, który kontynuuje działalność kulturalną Domu Żołnierza. W budynku znajduje się biblioteka, restauracja, prowadzone są zajęcia muzyczne, taneczne i plastyczne.

Opis obiektu

Dom Żołnierza w Lublinie znajduje się przy ul. Żwirki i Wigury 6, w pobliżu alei Racławickich, i jest zwrócony do nich frontem. Budynek murowany z cegły ze stropami żelbetowymi, zbudowany na planie prostokąta z ryzalitami, dwu piętrowy, w stylu stanisławowskim, neoklasycystycznym. Składa się z trzech części - środkowej i dwóch bocznych.

Fasada z ryzalitem. W ryzalicie portyk w wielkim porządku. Głowice kolumn kompozytowe. Na narożach pilastry, pomiędzy osiami prostokątne okna. Wejście główne poprzez trzy pary prostokątnych drzwi umieszonych pod portykiem. Ponad kolumnami belkowanie. Powyżej belkowania prosta modernistyczna nadbudowa z barierką na szczycie. Na niej napis Dom Żołnierza im. Marszałka Józefa Piłsudskiego.

Dach płaski, pokryty blachą. Pozostałe elewacje ozdobione pasami boniowania. Wewnątrz m.in. sala teatralna ze stropem żelbetowym kasetonowym, sala baletowa, sala gimnastyczna.

Dostępność obiektu dla zwiedzających. Budynek dostępny z zewnątrz, wewnątrz w godzinach otwarcia klubu i restauracji.

Autor noty: Jakub Członka, PT NID w Lublinie, 01-09-2020