Usytuowanie i opis

Grodzisko znajduje się w południowo-wschodniej części wsi Łosośna Wielka, na rozległym wyniesieniu morenowym, położonym na zachodnim brzegu rzeki Łosośnej. Miejsce to jest przez miejscową ludność nazywane „Horodiszcze” lub „Ostra Góra”. Naturalną obronność wzgórza zwiększało otoczenie go od zachodu doliną rzeki Łosośnej, a z pozostałych stron obszarami bagiennymii.

Grodzisko zajmuje powierzchnię ok. 1,0 ha, a jego zasięg wyznacza widoczny w terenie wał, o mniej więcej kolistym przebiegu. Szerokość wału waha się od 5 do 10 m, a wysokość wynosi ok. 1 m. Miejsce to jest mocno wyeksponowane w terenie. Wyniesienie, na którym się znajduje, osiąga wysokość 185 m n.p.m. i zostało w znacznym stopniu przekształcone w wyniku działalności gospodarczej. Zachodnia część grodziska została całkowicie zniszczona przez wybierzysko żwiru, które pozostawiło po sobie strome urwisko. Samo wzgórze zostało zniszczone eksploatacją kruszywa także od strony południowej i wschodniej.

Historia

Badania archeologiczne prowadzone na grodzisku w Łosośnie Wielkiej ujawniły pozostałości intensywnego osadnictwa. Najwcześniej datowane ślady zagospodarowania terenu związane są z osadą otwartą z wczesnej epoki żelaza. Funkcjonowanie grodu związane jest z okresem wczesnego średniowiecza i datowane jest na VIII - IX i XI - XII w. Możliwe, że najwcześniejsze poziom wczesnośredniowiecznego osadnictwa w tym miejscu stanowiła osada otwarta.

Gród w Łosośnej to przykład ośrodka funkcjonującego na pograniczu wpływów kulturowych plemion bałtyjskich, Słowiańszczyzny Zachodniej i Rusi. Rola, którą spełniał we wczesnym średniowieczu, nie została jak dotąd rozpoznana. Podjęte dotąd badania archeologiczne dostarczyły jedynie wstępnych informacji na temat dziejów tego stanowiska.

Stan i wyniki badań

Prace archeologiczne na stanowisku prowadzone były w latach 1985 - 1986 oraz w 1996 r., na zlecenie Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Prowadził je J. Moszczyński z Centralnego Muzeum Włókiennictwa, a następnie Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Przebadano około 300 m2 powierzchni grodziska.

Badania powierzchniowe AZP na stanowisku przeprowadzili J. Moszczyński i L. Tyszler w 1985 roku.

Na podstawie badań ustalono, że teren na którym znajduje się grodzisko użytkowany był już na długo przed powstaniem grodu. W trakcie wykopalisk, pod pozostałościami wału grodowego, natrafiono na obiekty pochodzące z wczesnej epoki żelaza.

Najstarszy poziom użytkowy związany z funkcjonowaniem grodu datowany jest na VIII i IX wiek. Z kolei najpóźniej datowane obiekty i materiały odnosić można do XI i początku XII wieku. W północnej i północno-wschodniej części grodziska natrafiono na pozostałości zabudowy naziemnej, rozmieszczonej wzdłuż wału grodziska. W części południowej stwierdzone zostały obiekty typu półziemiankowego. Budynkom towarzyszyły mniejsze obiekty o charakterze gospodarczym m. in. jama odpadkowa i palenisko. Nie udało się określić konstrukcji wału. Odkryte ślady zwęglonego drewna świadczą o tym, że został on spalony.

Z badań powierzchniowych pochodzi duża liczba fragmentów ceramiki i żużla dymarskiego, świadczące o dużej intensywności osadnictwa także wokół grodziska.

Grodzisko jest położone na gruntach stanowiących własność gminną.

Oprac. Michał Sekuła, OT NID w Warszawie, 16-11-2015 r.