Historia

Historia folwarku w Łopusznej sięga czasów Waleriana Poradowskiego, który w 1575 r. otrzymał wieś od Stefana Batorego, za odwagę wykazaną na polu bitwy. W XVI w. właścicielem miejscowości był Walerian Grzywa Poradowski, a na początku XVII w. kasztelan sądecki Hieronim Przyłęcki. Tutejszy zespół dworski powstał prawdopodobnie w XVI w., jego istnienie zostało jednak udokumentowane dopiero w XVIII w. W 1721 r. Łopuszną wziął w dzierżawę Jan Lisicki herbu Prus. W 1787 r. rodzina Lisickich wykupiła wieś. Pomiędzy rokiem 1787 a 1790 syn Jana, Romuald Lisicki, konfederata barski, wybudował zachowany do dzisiaj dwór. Najstarszy drukowany opis dworu znajduje się w wydanym w 1851 r. dziele Dziennik podróży do Tatrów Seweryna Goszczyńskiego, poety, uczestnika powstania listopadowego i spiskowca, który po klęsce powstania schronił się w Łopusznej. „Dom drewniany w stylu rodzimym wszystkich naszych dworów szlacheckich, obszerny, porządnie i mocno postawiony, przyozdobiony gankiem, jak wszystkie nasze ganki, a na ganku poboczne ławki do siedzenia, jak to wszędzie widzimy [...]. Przed domem dziedziniec przestronny, mający po lewej ręce domu drugi domek mniejszy, czyli oficynkę, gdzie kuchnia i mieszkanie służących, z prawej osłoniony budowlami gospodarskimi”. Po śmierci Lisickiego, drogą koligacji rodzinnych, właścicielami wsi i dworu byli Leon Przerwa-Tetmajer z żoną Ludwiką z Lisickich. Po śmierci Leona (1881) i Ludwiki (1889) Łopuszną odziedziczyła ich córka Kamila. Poślubiła ona Kazimierza Lgockiego. Lgoccy w 1892 r. wyremontowali dwór, zmieniając jego wygląd. Drewniane ściany zostały otynkowane i pobielone. Wprowadzono drewniane, okrągłe słupy-kolumny, które miały odciążyć ściany, przejmując ciężar wysokiego, łamanego dachu. Łopuszną dziedziczyli kolejno synowie Kamili i Kazimierza, Aleksander i Stanisław. Rodzina Lgockich posiadała majątek w Łopusznej do 1949 r., kiedy to stał się własnością państwową. W 1978 r. całe założenie przejęło Muzeum Tatrzańskie w Zakopanem. W dworze urządzono wystawę poświęconą wsi Łopuszna, historii dworu, jego mieszkańcom oraz gościom.

Opis

Zespół dworski usytuowany jest w centrum wsi, pomiędzy zabytkowym, drewnianym kościołem pw. św. Trójcy a Dunajcem. Dwór parterowy, na planie prostokąta, z symetrycznym rozkładem pomieszczeń we wnętrzu. Nakrywa go łamany dach, kryty gontem. Od frontu znajduje się ganek z pięterkiem, ze szczytem o wykroju falistym. Dwór jest drewniany, o konstrukcji zrębowej, bielony, z odtworzoną barokową facjatką. Elewacja frontowa jest pięcioosiowa, okna sześciokwaterowe. Budynek jest przykładem typowego szlacheckiego, wiejskiego dworu polskiego. Przy dworze usytuowana jest niewielka, drewniana oficyna, gdzie pierwotnie znajdowała się kuchnia i mieszkanie służby. W otoczeniu budynku dworskiego rozmieszczone są drewniane budynki gospodarcze: spichlerz, stajnia z wozownią i obory. Zespół dworski otoczony jest drewnianym ogrodzeniem. W zabudowaniach mieści się Muzeum Kultury Szlacheckiej oddział Muzeum Tatrzańskiego. W budynkach dworu eksponowane są zabytki pozyskane z innych tego typu obiektów na Podtatrzu, aby pokazać zwiedzającym, jak wyglądała dawna wiejska siedziba średniozamożnej szlachty. Poza ogrodzeniem zabudowań dworskich, przy drodze do Łopusznej, stoi drewniana chałupa Klamerusa, przeniesiona na to miejsce z zagrody nr 105 w Łopusznej. Budynek należał do rodu Klamerusów, mającego w Łopusznej liczne rozgałęzienia, różniące się przydomkami. Wybudował go w 1887 r. Jan Klamerus „Sowa”, co poświadcza inskrypcja na sosrębie w dużej izbie. W chałupie urządzona jest ekspozycja przedstawiająca wnętrze domu chłopskiego z okresu międzywojennego.

Zabytek dostępny dla zwiedzających w godzinach otwarcia Muzeum.

Oprac. Olga Dyba, OT NID w Krakowie, 10.07.2014 r.