i w l. 1931-32. Częściowo zachowało się siedemnastowieczne barokowe wyposażenie wnętrza.

Historia

Według tradycji osada Łobżeniaca istniała już w 1141 r. Powstała ona przy trakcie z Kcyni i Wyżyska do Więcborka i Człuchowa. Przed 1438 r. nastąpiła lokacja miasta (wg innych źródeł miało to miejsce już w 1314 r.). W 1. lub 2. poł. XV w. na pn. od Starego Miasta lokowano Nowe Miasto. W l. 1431 i 1457 Łobżenica niszczona była podczas napadów krzyżackich. Miasto było własnością szlachecką. Jgo właścicielami byli początkowo przedstawiciele rodu Pałuków, w poł. XVI w. przeszła ona całkowicie w ręce Krotoskich. Miasto uważane było wówczas za największy ośrodek Krajny. Od 1650 r. Łobżenica była własnością Andrzeja Karola Grudzińskiego, który potwierdził prawa miejskie. W 1690 r. nowym właścicielem miasta stał się Jan Korzbok Łącki. W pocz. XVIII w. Łobżenica przejściowo należała do Bnińskich, następnie - do Józefa Radolińskiego, który po pożarze w 1731 r. wydał miastu nowy przywilej. Po I rozbiorze Polski Łobżenica znalazła się pod panowaniem Prus. Ówczesnymi jej właścicielami byli Rydzyńscy. Do Polski miasto powróciło w 1920 r.

Kościół parafialny w Łobżenicy wg tradycji powstał już w 1141 r.. Najwcześniejsza wzmianka o świątyni pochodzi z 1475 r. Zachowany do dziś budynek powstał na przełomie XV i XVI w. W 1550 r. ówczesny właściciel Łobżenicy, Jan Krotoski oddał kościół protestantom, którzy użytkowali świątynię do 1622 r. Po spaleniu w czasie wojen szwedzkich budynek został odbudowany i konsekrowany p.w. Św. Trójcy (wcześniej świątynia nosiła wezwanie NPM). Z tego czasu pochodzi m. in. barokowa kaplica pd. W latach 1931-32 kościół został rozbudowany wg proj. arch. Grzegorza Chmielewskiego. Budynek został przedłużony w kierunku zach., obniżono też wieżę i dobudowano kaplicę oraz nawę boczną po stronie pn. Rozbudowa ta w znacznym stopniu zatarła pierwotny późnogotycki charakter świątyni.

Opis

Kościół p.w. Św. Trójcy usytuowany jest w pn.-wsch. części starego miasta, przy ul. Mickiewicza. Jest to budynek orientowany. Na pn. od świątyni, po drugiej stronie ul. Mickiewicza znajduje się plebania o skromnych cechach klasycystycznych, wzniesiona w k. XVIII w., przebudowana w następnym stuleciu.

Salowy, pierwotnie jednonawowy kościół wzniesiony został na planie wydłużonego prostokąta, przedłużonego od zach. w l. 1931-32. Z tego czasu pochodzi też usytuowana po stronie pn. kwadratowa wieża oraz wąska nawa boczna. Niewyodrębnione prezbiterium zamknięte jest trójbocznie. Przy części prezbiterialnej znajdują się dwie czworoboczne zakrystie oraz dwie kaplice: po stronie pd. - barokowa kaplica na planie kwadratu, z kryptą w podziemiu z 1662 r., po stronie pn. - nowsza kaplica z l. 1931-32. Bryłę kościoła opinają jedno- i dwuuskokowe skarpy. Nawę i prezbiterium nakrywa wysoki dach dwuspadowy, z ośmioboczną wieżyczką na sygnaturką zwieńczoną ozdobnym krzyżem, nad zamknięciem prezbiterium - dach trójpołaciowy. Ponad nieco niższymi kaplicami bocznymi - dachy dwuspadowe o kalenicach prostopadlych do kalenicy dachu gł., nad znacznie niższymi zakrystiami - dachy dwupołaciowe. Nad całością dominuje wysoka, czterokondygnacyjna wieża nakryta niskim namiotowym daszkiem zwieńczonym hełmem podobnym do hełmu wieżyczki na sygnaturkę.

Kościół jest budynkiem murowanym z cegły. Jego ściany zostały otynkowane. Dachy kryte są dachówką, hełmy wieży oraz wieżyczki na sygnaturkę wykonano z blachy. Wnętrze nakryte jest drewnianym stropem belkowym. Nad kaplicą pd. - kopuła.

Elewacje kościoła są gładkie, pozbawione podziałów, zwieńczone profilowanymi gzymsami. Okna nawy gł. i prezbiterium zamknięte są łukiem półkolistym (czasem lekko zaostrzonym), okna nawy bocznej - łukiem odcinkowym. Okna kaplicy pd. są owalne, w wieży i zakrystiach - prostokątne. Elewacja frontowa zwieńczona jest szczytem o wykroju wklęsło-wypukłym, ujętym wolutowymi spływami. Szczyt podzielony jest parami pilastrów, dźwigających trójkątny naczółek. Na osi elewacji znajduje się wejście gł., ujęte boniowanymi pilastrami, zwieńczone wazami oraz trójkątnym tympanonem w którym umieszczono płaskorzeźbioną scenę Pokłonu Trzech Króli. Elewacja kaplicy pd. zwieńczona jest szczytem wklęsło-wypukłym, ujętym wolutowymi spływami, podzielonym parą pilastrów dźwigających trójkątny naczółek zwieńczony krzyżem. W szczycie znajdują się napisy odnoszące się do założenia kościoła (MCXLI) i jego renowacji (MCMXXXII). Elewacje wieży zwieńczone ponad trzecią kondygnacją silnie występującym gzymsem. Najwyższa kondygnacja wieży nieco węższa, ujęta pilastrami, z dużymi, półkoliście zamkniętymi prześwitami, w których widoczne są tralkowe balustrady. W elewacji pn. wieży znajduje się prostokątne wejście ujęte ukośnie ustawionymi boniowanymi filarami dźwigającymi przerwany naczółek, zwieńczone rzeźbą przedstawiającą Dzieciątko Jezus.

Wyposażenie wnętrza, przeważnie barokowe, z XVII w., obejmuje m. in. architektoniczny ołtarz główny, ozdobiony figurami świętych i aniołów oraz rzeźbą Chrystusa Zmartwychwstałego w zwieńczeniu. W polu środkowym ołtarza znajduje się obraz Trójcy Św. Ponadto zachowały się cztery ołtarze boczne. W jednym z nich umieszczono ciekawy obraz Anioła Stróża z przedstawicielami rożnych stanów, w kolejnym - wczesnobarokowy obraz Św. Anny nauczającej Marię z 1 poł. XVII w. pochodzący wg tradycji z nieistniejącego kościoła p.w. św. Anny. Na uwagę zasługuje też kamienna płyta nagrobna z 1595 r., ufundowana dla rodziców przez mieszczanina łobżenickiego Jakuba Jagaczyka, z mosiężną inskrypcją oraz kartuszem z gmerkiem pośrodku i czterema medalionami z wyobrażeniami ewangelistów w narożach.

Kościół dostępny do zwiedzania z zewnątrz i wewnątrz. Bliższe informacje na temat parafii oraz godziny Mszy Św. są podane na stronie internetowej diecezji bydgoskiej: diecezja.bydgoszcz.pl oraz stronie internetowej parafii: www.parafiaswietejtrojcy.pl

oprac. Krzysztof Jodłowski, OT NID w Poznaniu, 16-11-2015 r.